Spółka jawna (w skrócie sp.j.) została uregulowana w przepisach art. 22 – 85 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z postanowieniami ustawy, jest to spółka osobowa, która stanowi odrębny wobec wspólników podmiot, gdyż posiada własny majątek i organizację wewnętrzną. Ponadto, spółka jawna może we własnym imieniu nabywać prawa (np. kupić nieruchomość), zaciągać zobowiązania (np. zawrzeć umowę na podstawie której spółka będzie musiała zbyć nieruchomość), pozywać i być pozywana. W odróżnieniu od spółek kapitałowych spółka jawna nie posiada jednak osobowości prawnej.
Do powstania spółki konieczne jest zawarcie umowy spółki na piśmie i wpisanie jej do Krajowego Rejestru Sądowego.
Wspólnikiem spółki jawnej może być osoba fizyczna, a także osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). Uprawnienia wspólników spółki jawnej są stosunkowo szerokie, ze względu na jej „osobowy” charakter.
Każdy ze wspólników ma prawo do:
1) reprezentowania spółki, czyli kontaktów z osobami wobec spółki zewnętrznymi i na przykład zawierania z nimi umów w imieniu spółki (pozbawienie tego prawa może nastąpić jedynie w umowie spółki bądź prawomocnym orzeczeniem sądu),
2) prowadzenia spraw spółki, czyli decydowania o organizacji i majątku spółki (ograniczenie tego prawa może nastąpić na mocy umowy spółki, późniejszej uchwały wspólników oraz prawomocnego orzeczenia sądu).
Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników, na przykład przez powołanie zewnętrznego zarządu i pozbawienie wspólników możliwości decydowania o działalności spółki. Istotą spółki jawnej jest bowiem to, iż decydują o niej bezpośrednio wspólnicy.
Podstawowym obowiązkiem wspólników jest wniesienie do spółki jawnej wkładów, którymi mogą być pieniądze, ale również prawa (np. prawo własności, czy prawo użytkowania wieczystego), usługi czy świadczenie pracy przez wspólnika. Wkłady z chwilą wniesienia stają się własnością spółki i należą do jej majątku.
Celem działania spółki jawnej jest prowadzenie przedsiębiorstwa, czyli ciągłej i zorganizowanej działalności gospodarczej. Nie jest możliwe powołanie spółki do jednorazowej czynności lub transakcji. Spółka jawna prowadzi przedsiębiorstwo pod firmą, czyli nadaną jej nazwą, która ma odróżniać daną spółkę jawną od innych podmiotów działających na rynku.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponosi każdy wspólnik bez ograniczenia (całym swoim majątkiem) solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest stosunkowo szeroka, jednak wierzyciel spółki najpierw zobowiązany jest wszcząć egzekucję z majątku spółki, a gdy okaże się ona bezskuteczna – dopiero wówczas z majątków poszczególnych wspólników.
Autorem zagadnienia jest Kancelaria Gach Hulist Mizińska Wawer.
