W dniu 5 września 2016 roku Sejm RP uchwalona została ustawa o szczególnych zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego” („specustawa o centralizacji”) (Dz. U. z 2016 r. poz. 1454).
Zaznaczyć należy, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. (sygn. C-276/14) wyraźnie określił, że gminne jednostki budżetowe nie mogą być samodzielnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale podjętej w składzie siedmiu sędziów orzekł, że taki status nie przysługuje również samorządowym zakładom budżetowym (uchwała z dnia 26 października 2015 r., sygn. akt I FPS 4/15). Okoliczności te zainicjowały pomysł scalenia podatkowego w VAT jednostek samorządu z ich jednostkami i zakładami budżetowymi.
Zgodnie z postanowieniami specustawy o centralizacji „Jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana do podjęcia rozliczania podatku wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi najpóźniej od dnia 1 stycznia 2017 r.”.
Najważniejsze regulacje nowej ustawy, które odnosić mogą skutek także względem zwykłych obywateli to:
- pozwolenie na przejściowe (do końca 2018 r.) stosowania przez poszczególne jednostki swoich dotychczasowych kas rejestrujących (o ile taki obowiązek istniał wcześniej),
- zachowanie przez poszczególne jednostki uzyskanego wcześniej prawa do stosowania zwolnienia od obowiązku stosowania kas rejestrujących do końca roku,
- do końca 2017 roku możliwość stosowania odrębnych proporcji dla każdej jednostki,
- potwierdzone zostały prawa do zwolnień konkretnych jednostek gminnych ze względu na wartości ich sprzedaży oraz zatwierdzenie, że było one skuteczne aż do dokonania scalenia.
Sporo regulacji ustawy działa na korzyść Skarbu Państwa. Jednakże pojawiły się także mniej korzystne mechanizmy rozliczania podatku naliczonego dla podatnika. Ustawa wprowadza także warunek, od którego spełnienia zależy odzyskanie VAT od zakupów finansowanych środkami z dotacji i uznanego za koszt kwalifikowany. Warunkiem tym jest zwrot środków uzyskanych w ramach pomocy, ale przed wejściem w życie przepisów specustawy.
Wydaje się, że celem wprowadzenia w życie tej specustawy była chęć zabezpieczenia Skarbu Państwa przed korektami rozliczeń w VAT, o które mogłyby wystąpić gminy po wydaniu orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE z 29 września 2015 r. (sygn. C-276/14). Jednakże w sytuacji, gdy gmina postanowi o korekcie i zechce odzyskać nieodliczany przez jednostki VAT, najpierw jest zobowiązany poinformować organ, następnie uzasadnić korektę i przekazać organowi wykaz wszystkich jednostek wraz z ich pełną podatkową identyfikacją oraz oświadczenie wskazujące na powiązania jej z korzystaniem (lub nie) ze środków europejskich. Oczywiście korekta taka powinna obejmować wszystkie jednostki i każdego okresu nieobjętego przedawnieniem sprzed scalenia. Tego typu korekta może dotyczyć wyłącznie podatku naliczonego oraz części rozliczenia dotyczącej sprzedaży (następuje wyłączenie zasady ochrony wcześniejszego zwolnienia). Korekta wszystkich deklaracji nie musi nastąpić jednocześnie, ale musi określić termin korekty niezmienianych jeszcze deklaracji.
Ważne jest, że podatnicy, którzy odzyskali VAT poprzez korektę dokonaną przed wejściem w życie specustawy powinni bez zbędnej zwłoki oddać odpowiednią część dotacji (przypadającej na odzyskany VAT). Zwrot powinien nastąpić łącznie z odsetkami, takimi jak od zaległości podatkowych.
Specustawa o centralizacji wchodzi w życie z dniem 1 października 2016 r.
WW.
