Kiedy nagranie bez wiedzy rozmówcy może być dopuszczone przez sąd jako dowód w sprawie cywilnej? Poznajmy pogląd Sądu Najwyższego w tej sprawie.
Najpierw zobaczmy przepisy
Zgodnie z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c) przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Z art. 233 par. 1 K.p.c. wynika, że, sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W świetle art. 308 K.p.c obowiązującego od 8 września 2016 r. dowody z innych dokumentów, które zawierają zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów.
… następnie poznajmy stan faktyczny
Wierzyciele powoda sprzedali nieruchomość zakupioną za jego pieniądze i w ten sposób stali się niewypłacalni. Nabywcy nieruchomości uzyskali korzyść majątkową i o wszystkim wcześniej wiedzieli. Dowodem na tę okoliczność było nagranie rozmowy z notariuszem bez jego wiedzy. Z jej treści wynikało, że powód informuje notariusza o tym, „że pozwani wiedzieli o tym, iż sprzedawcy działali ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela”. Dowód z tego nagrania nie został przeprowadzony w Sądzie Okręgowym ani też w Sądzie Apelacyjnym, ponieważ „notariusz nie był poinformowany o tym, że jest nagrywany,(…)”.
Stanowisko Sądu Najwyższego – dowód z nagrania
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną. W wyroku z dnia 22 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn. II CSK 478/15 Sąd Najwyższy (SN) w trzyosobowym składzie uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
W sprawie tej SN wyjaśnił, że dowód z nagrania bez zgody rozmówcy „(…) mogą dyskwalifikować (…) okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego ,np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona. Wyrażenie przez osoby nagrane zgody na wykorzystanie nagrania w celach dowodowych przed sądem cywilnym usuwa zazwyczaj przeszkodę, jaką stanowi nielegalne pozyskanie nagrania. Brak takiej zgody wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód – ze względu na swoją treść i sposób uzyskania – nie narusza konstytucyjnie gwarantowanego (art.47 Konstytucji) prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu (art. 45 Konstytucji)”.
Sąd oceni walor dowodu z nagrania
SN podkreślił, że dowód z potajemnego nagrania nie może zostać odrzucony bez wcześniejszej oceny sądu pod kątem jego walorów procesowych : „Dopiero przeprowadzony dowód może być oceniony pod kątem wartości dowodowej jego treści, w tym wpływu na formułowane wypowiedzi ewentualnych prowokacji bądź sugestii stosowanych w jej toku przez nagrywającego, a także tego, czy nagranie zawiera całość wypowiedzi uczestniczących w rozmowie osób, czy zachowuje ciągłość i umożliwia ocenę, że jest wierne i autentyczne, co zazwyczaj wymaga skorzystania z pomocy biegłych.”.
SN uważa bowiem, że:” Specyficzny stan faktyczny, w którym powód dochodzi ochrony swoich praw, naruszonych przestępczym działaniem osób bliskich, które wykorzystały na jego szkodę dostęp do jego majątku, uzyskany w ramach sprawowania opieki nad osieroconym bratankiem, przemawia za przyznaniem znaczącej wagi prawu powoda do sprawiedliwego procesu”.
W przedmiotowej sprawie sądy obu instancji odmówiły przeprowadzenia dowodu „z nagrania rozmowy powoda z notariuszem, dotyczącego przebiegu dokonywanej przez notariusza czynności urzędowej. Niedopuszczalność przeprowadzenia dowodu mogłaby wynikać również z ochrony tajemnicy notarialnej, (…) . Jednakże obowiązek ten ustaje w przypadku składania przez notariusza zeznań w charakterze świadka przed sądem. Notariusz, na rozmowę z którym powołuje się powód, był przesłuchany w charakterze świadka, w tym więc zakresie obowiązek zachowania przez niego tajemnicy notarialnej w tym postępowaniu ustał, (…)”.
Powyższe oznacza, że dowód z nagrania może być przeprowadzony.
Ważne!
W wyroku z dnia 12 sierpnia 2016 r. w sprawie I ACa 1653/15 Sąd Apelacyjny w Łodzi uznał, że „zgadza się z tą linią orzecznictwa która zakłada możność skorzystania w procesie sądowym z dowodu z nagrań nawet jeżeli nagrań tych dokonano bez wiedzy i zgody jednego z rozmówców. Pogląd ten ma zastosowanie zwłaszcza w przypadku gdy strona nie może bądź jest dla niej nadmiernie utrudnione, dowieść za pomocą innych środków dowodowych swoich racji mających decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu. W ocenie Sądów obu instancji tego rodzaju sytuacja miała miejsce w rozpatrywanym przypadku, a omawiany dowód był celowy dla zapewnienia pozwanym właściwej obrony w procesie.[2]
Pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 22 kwietnia 2016 r., II CSK 478/15 może być pomocny dla stron np. stosunku pracy (pracodawca – pracownik) w przypadku dochodzenia roszczeń z umowy o pracę (sąd pracy).
Źródło: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2017 r. , II CSK 478/15 – http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/II%20CSK%20478-15-1.pdf (dostęp w dniu 21 sierpnia 2017 r.)
Objaśnienie:
[1] Art. 527 par. 1 Kodeksu cywilnego: Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.
[2] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 sierpnia 2016 r. , I ACa 1653/15 – http://orzeczenia.lodz.sa.gov.pl/content/$N/152500000000503_I_ACa_001653_2015_Uz_2016-08-12_001 (dostęp w dniu 21 sierpnia 2017 r.)
Wanda Książek – współpracownik Portalu
