Skarga pauliańska – na czym polega
To tajemnicze określenie rodzaju postępowania opisanego w Kodeksie cywilnym, który służy wierzycielom do odzyskiwania ich należności głównie w takich przypadkach w których dłużnik (osoba zobowiązana do zapłaty) uznał, że może uciec przed zapłatą przenosząc swój majątek – także w drodze darowizny na członków rodziny czy inne osoby zaprzyjaźnione. Skarga pauliańska znajduje zastosowanie oczywiście nie w każdym przypadku, ale wtedy gdy dłużnik po pozbyciu się swojego majątku stał się niewypłacalny, lub jego niewypłacalność się powiększyła.
Tryb i zasady występowania ze skarga pauliańską opisują przepisy Kodeksu cywilnego – art. 527 i nast. K.c.
W związku z faktem, że skarga pauliańska regulowana jest przepisy Kodeksu cywilnego, przez dłuższy okres czasu przyjmowano, że może być ona stosowana tylko do zobowiązań cywilnoprawnych (np. z umów).
Skarga pauliańska i zobowiązania publicznoprawne (podatki, składki ZUS)
Zmiana nastąpiła począwszy od 2000 r. kiedy to TK w orzeczeniu z dnia 10.07.2000 r. uznał, że sprawa cywilna może dotyczyć również należności, jeżeli ich źródłem jest decyzja administracyjna. Dalej w dniu 12 marca 2003 r. (sygn. III CZP 85/02), wydana została uchwała w składzie siedmiu sędziów SN w której SN stwierdził, że „Droga sądowa w sprawie, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych domaga się na podstawie art. 527 k.c. ochrony należności z tytułu składki na ubezpieczenie społeczne, jest dopuszczalna”.
Tym samym przesądzono, że wierzyciel publicznoprawny (Skarb Państwa gmina, ZUS) także mogą sięgać po ten instrument prawny.
Innymi słowy podatnik, który dla uchronienia się od zapłaty zaległości np. podatkowej dokonał darowizny poszczególnych składników swojego majątku pomiędzy poszczególnych członków rodziny – także powinien się liczyć z tym, że takie rozporządzenia majątkiem mogą się okazać bezskuteczne, a zatem że Skarb Państwa będzie miał możliwość dochodzenia kwoty podatku właśnie z tych składników majątkowych. Będą one mogły zatem podlegać sprzedaży w toku postępowania egzekucyjnego, zaś organ podatkowy uzyska kwoty wynikające z decyzji podatkowej.
Skarga pauliańska – wątpliwości Rzecznika Praw obywatelskich
Ostatnio sprawą tą zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich, który wystąpił do Ministerstwa Finansów o zajęcie stanowiska w tym temacie (wystąpienie z dnia 25.01.2016 r., V.511.645.2015).
Wątpliwości RPO budziło w tutaj kilka kwestii, a zasadniczo okoliczność, że prawo do korzystania ze skargi pauliańskiej co do zobowiązań publicznoprawnych nie wynika wprost z przepisów prawa podatkowego, a zwłaszcza Ordynacji Podatkowej. Źródłem tego uprawnienia pozostaje orzecznictwo sądowe, umożliwiające zastosowanie ww. instytucji prawa cywilnego do zobowiązań publicznoprawnych na zasadzie analogii. Rzecznik powziął wątpliwość czy takie działanie nie tworzy aby zbyt uprzywilejowanej sytuacji podatkowej dla wierzycieli zobowiązań publicznoprawnych, skoro nie wynika to z przepisów dotyczących tego należności.
Pełny tekst wystąpienia RPO dostępny pod tym linkiem.
WW.
