Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. II CSK 517/14 potwierdził, że sąd powszechny nie może orzekać o niekonstytucyjności ustawy funkcjonującej w polskim systemie prawnym.
Jakie wnioski wynikają z ww. wyroku SN
„Sądy i inne organy stosowania prawa nie mają kompetencji do orzekania o niekonstytucyjności przepisu ustawy i odmowy jego stosowania. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a związanie sędziego ustawą, o którym mowa w art. 178 ust. 1 Konstytucji, obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Jeżeli sąd jest przekonany o niezgodności przepisu z Konstytucją lub ma w tym względzie wątpliwości, powinien – na podstawie art. 193 Konstytucji – zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z odpowiednim pytaniem prawnym. Brak w Konstytucji przepisu przyznającego sądom i innym organom powołanym do stosowania prawa kompetencji do kontroli, na użytek rozpoznawanej sprawy, konstytucyjności aktów ustawowych nie pozwala – ze względu na wyrażoną w art. 7 Konstytucji zasadę działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa – domniemywać tej kompetencji”.
Jako potwierdzenie ww. stanowiska SN wskazał także na wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r., P 4/99, OTK 2001, nr 1, poz. 5 i z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2002 r., V CKN 1456/00 z dnia 27 marca 2003 r., V CKN 1811/00, z dnia 6 listopada 2003 r., II CK 184/02, z dnia 16 kwietnia 2004 r., I CK 291/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 71, z dnia 24 czerwca 2004 r., III CK 536/02, i z dnia 3 grudnia 2008 r., V CSK 310/08).
Podsumowując, dopóki dany przepis nie został uznany za niezgodny z Konstytucją i nie utracił mocy obowiązującej, pozostaje przepisem ważnym i rodzącym pełne skutki prawne. Takim przepisem związane są także sądy powszechne i inne organy.
A co mówi Konstytucja RP
Zgodnie z art. 193 Konstytucji RP: „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem„.
Jak wynika przy tym z orzecznictwa sądowego:
- W myśl z art. 193 Konstytucji RP każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Przedstawienie pytania prawnego na podstawie wskazanego przepisu następuje w formie postanowienia, od którego nie przysługuje żaden środek odwoławczy. Oznacza to, że przedstawienie pytania jest suwerenną, niepodlegającą kontroli decyzją sądu orzekającego w sprawie i – stosownie do treści art. 124 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) – obliguje sąd do zawieszenia postępowania z urzędu w tej konkretnej sprawie – postanowienie SN z dnia 25.11.2011 r. sygn. II GSK 1254/10,
- „Podstawą zwrócenia się przez sąd w trybie art. 193 Konstytucji RP do Trybunału Konstytucyjnego z określonym pytaniem prawnym jest z jednej strony sytuacja powzięcia przez sąd wątpliwość co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, której to wątpliwości nie daje się usunąć w drodze wykładni, z drugiej zaś wystąpienie zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne a rozstrzygnięciem rozpoznawanej, konkretnej sprawy. Przedstawienie więc pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu musi być poprzedzone stwierdzeniem zaistnienia w konkretnej sprawie, nie dającej się usunąć w drodze wykładni, wątpliwości co do konstytucyjności aktu normatywnego, od której rozstrzygnięcia zależy orzeczenie o przedmiocie sprawy” – Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 5.10.2011 r. sygn. I SA/Ol 389/11.
PW.
