Spółka jawna jest najbardziej podstawową ze spółek prawa handlowego. Z tego też powodu przepisy kodeksu spółek handlowych (dalej jako: ksh) dopuszczają dość dużą dowolność w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w spółce. Należy jednak zwrócić uwagę na wprowadzone przez ustawodawcę zdecydowane rozróżnienie stosunków wewnętrznych w spółce i stosunków wobec osób trzecich. Do stosunków wewnętrznych należy np. prowadzenie spraw spółki, a do stosunków wobec osób trzecich prawo jej reprezentowania na zewnątrz. W przypadku reprezentowania spółki na zewnątrz dowolność umownego ukształtowania tej sfery jest w dużo bardziej ograniczona.
Zasadą jest, że każdy ze wspólników spółki jawnej ma prawo reprezentować spółkę wobec osób trzecich. Prawo to obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki, a wspólnicy nie mogą go ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Jeśli w umowie znajdzie się ograniczenie prawa reprezentowania spółki przez jednego ze wspólników np. tylko do spraw pracowniczych, zawarcie przez niego umowy spoza tego zakresu, np. umowy najmu, będzie skuteczne i wiążące dla spółki. Wspólnik takim działaniem narazi się jednak na odpowiedzialność wewnętrzną względem pozostałych wspólników (a w szczególności odpowiedzialność odszkodowawczą lub sądowne pozbawienie prawa reprezentacji spółki).
Ustawodawca dał jednak wspólnikom spółki jawnej możliwość ustalenia sposobu reprezentowania spółki poprzez wskazanie wspólników którzy nie mogą spółki reprezentować w ogóle lub poprzez wskazanie konfiguracji wspólników, których działanie jest konieczne do złożenia wiążącego oświadczenia w imieniu spółki. Takie modyfikacje ogólnej zasady, że każdy ze wspólników jest uprawniony do reprezentowania spółki samodzielnie, muszą jednak zostać zapisane w umowie spółki, a w konsekwencji też wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Należy w tym miejscu także przypomnieć, że nie jest możliwe pozbawienie wszystkich wspólników prawa reprezentowania spółki. Konieczne jest, aby spółka miała przynajmniej jednego wspólnika mogącego składać oświadczenia w imieniu spółki samodzielnie lub łącznie z prokurentem.
W związku z powyższym, ksh dopuszcza umowne ustalenie, że spółkę mogą reprezentować np. dwaj wspólnicy działający łącznie lub np. jeden wspólnik działający łącznie z prokurentem, podobnie jak to jest uregulowane w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Autor: Maciej Turos, aplikant radcowski
Gregorowicz-Ziemba Krakowiak Gąsiorowski Kancelaria Prawna