Księgi wieczyste mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa prawnego w zakresie obrotu nieruchomościami. Najważniejszym instrumentem umożliwiającym realizację tego celu jest rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, która – jak wskazuje art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece – polega na tym, że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej i rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Należy jednak zaznaczyć, iż zgodnie z art. 6 ust. 1 powołanej ustawy rękojmia nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych oraz dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze.
W wydanym na skutek wniesienia skargi konstytucyjnej wyroku z dnia 20 kwietnia 2009 r., sygn. akt SK 55/08, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przytoczone przepisy ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustanawiające ograniczenie prawa własności, w adowalającym stopniu respektują standardy konstytucyjne określone w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 3 ustawy zasadniczej. TK podkreślił, iż prawo własności nie jest prawem absolutnym. Może ono bowiem podlegać ograniczeniom ustawowym, jeśli tylko takie ograniczenia nie naruszają jego istoty oraz spełniają wymogi wynikające z zasady proporcjonalności, w tym m.in. służą ochronie innych wartości konstytucyjnych, do których zaliczyć należy także bezpieczeństwo obrotu prawnego. Gdyby przyjąć – jak postulowano w skardze – że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych winna ulegać wyłączeniu również w przypadku, gdy odpłatne nabycie własności nieruchomości przez osobę działającą w dobrej wierze następuje od podmiotu wpisanego do księgi wieczystej ze względu na czynność prawną uznaną ostatecznie za nieważną, to bez wątpienia doszłoby do przekreślenia gwarancji immanentnie związanych z instytucją ksiąg wieczystych, co de facto podważałoby jej sens.
Autor: Mikołaj Hermann, prawnik
