Przedawnienie roszczeń cywilnoprawnych

Pojęcie przedawnienia pojawia się w szeregu aktach prawnych. Z punktu widzenia przedsiębiorców najbardziej istotne znaczenie ma przedawnienie materialnych roszczeń cywilnoprawnych regulowane w art. 117-125 Kodeksu cywilnego.

Istota przedawnienia polega na tym, że po upływie czasu wskazanego w przepisach prawa dłużnik tj., zobowiązany z danego stosunku prawnego może odmówić zaspokojenia (najczęściej zapłaty) na rzecz wierzyciela. Jeśli pomiędzy stronami doszło już do wszczęcia postępowania sądowego w przedmiotowym zakresie – sąd może uwzględnić upływ terminu przedawnienia wyłącznie na wniosek dłużnika. Nie może tego natomiast dokonać z urzędu i sam – bez aktywności dłużnika oddalić roszczenie wierzyciela. Zaznaczyć należy, że roszczenie przedawnione nie wygasa a tylko nie będzie mogło zostać przymusowo zrealizowane, oczywiście po skutecznym zgłoszeniu zarzutu przedawnienia.

O tyle zatem istotna jest wiedza, o tym po upływie jakiego czasu dane roszczenie ulega przedawnieniu.

Terminy przedawnienia wynikające z przepisów prawa nie mogą być ani skracane ani też wydłużane przez czynność prawną, co oznacza że przepisy wprowadzające ww. terminy mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących i strony nie mogą dokonywać żadnych modyfikacji tych terminów.

Generalnie – o ile przepisy nie stanowią inaczej – roszczenia cywilnoprawne ulegają przedawnieniu z upływem trzech lub dziesięciu lat.

Przedawnienie 3-letnie przewidziane jest dla:

• roszczeń o świadczenia okresowe typu: odsetki, czynsz najmu lub dzierżawy,

• roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (istotne jest w tym kontekście że roszczenia te muszą przypadać podmiotowi gospodarczemu, natomiast bez znaczenia pozostaje kto jest podmiotem zobowiązanym do dokonywania płatności).

Termin 10-letni ma natomiast zastosowanie do wszystkich innych roszczeń poza wymienionymi powyżej.

Kodeks cywilny przewiduje przy tym kilka przypadków, w których terminy te są krótsze niż 10-letnie. Np. dotyczy to:

• roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych – termin przedawnienia 2 lata (art. 554 K.c.),

• roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy – termin przedawnienia 1 rok od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz (art. 229 K.c.),

• roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany (art. 722 K.c.).

Generalnie bieg terminów przedawnienia rozpoczyna się począwszy od dnia w którym roszczenie takie stało się wymagalne, a zatem od dnia w którym wierzyciel uzyskał możliwość wystąpienia o zaspokojenie jego wierzytelności.

Regulacje: art. 117-125 Kodeksu cywilnego