Prawo upadłościowe i naprawcze: nowelizacja

Ustawa o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym z dnia 6 marca 2009 roku wprowadza szereg istotnych zmian.
Zrezygnowano z legalnej definicji przedsiębiorcy zawartej w poprzedniej wersji ustawy. Obecnie przepisy u.p.u.n. mają odpowiednie zastosowanie do przedsiębiorców w rozumieniu Kodeksu Cywilnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Zawężono także definicję niewypłacalności. Dłużnik jest uważany za niewypłacalnego w przypadku, gdy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dotychczas za niewypłacalnego dłużnika uważano także dłużnika, który nie wykonywał zobowiązań niepieniężnych.

Nowelizacja wprowadza obowiązek ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zmiany sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego z postępowania obejmującego likwidację majątku upadłego na postępowanie z możliwością zawarcia układu i odwrotnie. Obecnie zmiana sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego z postępowania obejmującego likwidację majątku upadłego na postępowanie z możliwością zawarcia układu będzie możliwa, jeżeli podstawy przeprowadzenia takiego postępowania ujawniły się po ogłoszeniu upadłości, a nie jak do tej pory w toku postępowania.

Zgodnie z nowelizacją we wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik, do którego nie ma zastosowania art. 492 ust. 3 u.p.u.n., może wnosić także o zezwolenie na wszczęcie postępowania naprawczego, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie ma charakteru trwałego, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika.

Na podstawie art. 261 u.p.u.n. wprowadzono możliwość powołania kuratora dla dłużnika niemającego zdolności procesowej, jeżeli nie działa za niego przedstawiciel ustawowy oraz dla dłużnika będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w przypadku, gdy zachodzą braki w składzie organów uniemożliwiające ich działanie. Powyższy przepis nie stanowi przeszkody do usunięcia, na podstawie zasad ogólnych, braku zdolności procesowej albo braków w składzie organów uniemożliwiających ich działanie.

Istotną zmianą jest wprowadzenie miesięcznego terminu, od przedstawienia akt sądowi drugiej instancji, na rozpoznanie przez niego zażalenia na ogłoszenie upadłości. Przyspieszy to postępowanie, gdyż do tej pory sąd nie miał na to ściśle wyznaczonego terminu.

Na podstawie nowelizacji sąd może żądać, od wnioskodawcy niebędącego dłużnikiem, zaliczki na koszty postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości pod rygorem odrzucenia wniosku. Na to postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Wprowadzono także zmiany w postępowaniu zabezpieczającym. Sąd z urzędu dokona zabezpieczenia na majątku dłużnika jedynie w przypadku, gdy dłużnik złoży wniosek o ogłoszenie upadłości. W innych wypadkach zabezpieczenia sąd udzieli tylko na żądanie wierzyciela lub innego uprawnionego. W przedmiocie zabezpieczenia sąd orzeka niezwłocznie. Zgodnie z art. 38 u.p.u.n. sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. W ramach zabezpieczenia sąd na wniosek dłużnika może zawiesić prowadzoną przeciwko niemu egzekucję wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli egzekucja mogłaby uniemożliwić lub utrudnić przyjęcie układu. Jeżeli zawieszenie dotyczy egzekucji z rachunku bankowego sąd może także uchylić zajęcie.

Sąd może zwołać wstępne zgromadzenie wierzycieli w celu podjęcia uchwały co do sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego, wyboru rady wierzycieli oraz zawarcia układu.

Uściślono również datę upadłości, za którą także uważa się datę wydania pierwszego postanowienia o ogłoszeniu upadłości, gdy wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości po ponownym rozpoznaniu sprawy w następstwie uchylenia postanowienia przez sąd drugiej instancji. W takiej sytuacji (uchylenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania) syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca zachowują swoje uprawnienia, a czynności przez nich dokonane pozostają w mocy.

Po ogłoszeniu upadłości przedsiębiorca ma obowiązek występować w obrocie pod dotychczasową firmą z dodaniem oznaczenia „w upadłości likwidacyjnej” albo „w upadłości układowej”.

Zgodnie ze znowelizowanym art. 63 u.p.u.n. nie wchodzi do masy upadłości mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu. Uchwała zgromadzenia wierzycieli może wyłączyć z masy upadłości inne składniki mienia upadłego. Przepisów o wyłączeniu z masy upadłości nie stosuje się do rzeczy, wierzytelności i innych praw majątkowych przeniesionych przez upadłego na wierzyciela w celu zabezpieczenia wierzytelności. Do przedmiotów tych oraz do zabezpieczonych w ten sposób wierzytelności stosuje się odpowiednio przepisy ustawy dotyczące zastawu i wierzytelności zabezpieczonych zastawem. Postanowienie w przedmiocie wyłączenia z masy upadłości wymaga uzasadnienia, przysługuje na nie zażalenie.

Inaczej niż dotychczas, w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu zarząd mieniem wchodzącym w skład masy upadłości sprawuje upadły pod nadzorem nadzorcy sądowego. Sąd ustanowi zarządcę w przypadku, gdy upadły nie daje rękojmi należytego sprawowania zarządu.

Dzięki nowym przepisom syndyk, na podstawie postanowienia sędziego-komisarza, może wypowiedzieć umowę najmu lub dzierżawy nieruchomości upadłego z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Prawo to będzie przysługiwać syndykowi nawet wówczas, gdy wypowiedzenie takiej umowy przez upadłego nie jest dopuszczalne. Sędzia-komisarz wyda takie postanowienie, gdy trwanie umowy utrudnia likwidację masy upadłości albo czynsz najmu lub dzierżawy odbiega od przeciętnych czynszów za najem lub dzierżawę nieruchomości tego samego rodzaju.

Nowe przepisy w większym stopniu chronią wierzycieli, w sytuacji, gdy małżonkowie zdecydują się na rozdzielność majątkową przed ogłoszeniem upadłości. Ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Powyższy przepis stosuje się odpowiednio, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Do masy upadłości nie wchodzą również przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Według nowych przepisów, jeżeli ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, wierzyciel będzie mógł wszcząć postępowania sądowe i administracyjne o wierzytelności podlegające zgłoszeniu do masy upadłości. Koszty takich postępowań obciążają wszczynającego postępowanie, chyba że istniały przeszkody w umieszczeniu wierzytelności w całości na liście wierzytelności. W postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu zgłoszenie wierzytelności po terminie nie wstrzymuje czynności postępowania, w szczególności nie jest przeszkodą do odbycia zgromadzenia wierzycieli i przyjęcia układu. Jeżeli do dnia przyjęcia układu nie zostanie wydane prawomocne postanowienie sędziego-komisarza dotyczące uzupełnienia listy wierzytelności, postępowanie w tej sprawie zostanie umorzone. Także w tego rodzaju postępowaniu sędzia-komisarz może zatwierdzić listę wierzytelności w części obejmującej ustalone wierzytelności, jeżeli suma spornych wierzytelności nie przekracza 15 % ogólnej sumy wierzytelności.

Nowelizacja zrezygnowała z obligatoryjnego przeprowadzania głosowania nad układem w grupach wierzycieli. Aktualnie po zatwierdzeniu listy wierzytelności sędzia-komisarz może postanowić, że głosowanie nad układem odbędzie się w grupach wierzycieli. W takim przypadku, w celu głosowania nad układem, sporządza on odrębne listy uprawnionych do głosowania wierzycieli, obejmujące poszczególne kategorie interesów. Układ zostaje przyjęty, jeżeli wypowie się za nim większość uprawnionych do głosowania wierzycieli, mających łącznie co najmniej dwie trzecie ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. Jeżeli głosowanie nad układem odbywa się w grupach wierzycieli, obejmujących poszczególne kategorie interesów, układ jest przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość wierzycieli z tej grupy, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności, objętych odrębną listą uprawnionych do głosowania wierzycieli. Układ również jest przyjęty, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli, jeżeli większość wierzycieli z pozostałych grup, mających łącznie dwie trzecie ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania, wyraziła zgodę na przyjęcie układu, a wierzyciele z grupy lub grup, którzy wypowiedzieli się przeciwko przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego. Zawarcie układu sędzia-komisarz stwierdza postanowieniem. Przeciwko układowi uczestnicy postępowania mogą zgłaszać zarzuty. Zarzuty zgłoszone na zgromadzeniu wierzycieli wpisuje się do protokołu z przebiegu zgromadzenia wierzycieli. Zarzuty zgłoszone po upływie tygodnia od dnia zawarcia układu pozostawia się bez rozpoznania.

Obecnie obowiązujące przepisy wprowadzają podział wierzytelności na pięć kategorii (dotychczas były cztery), od których zależy kolejność zaspakajania roszczeń wierzycieli z masy upadłości. W pierwszej kategorii znajda się koszty postępowania upadłościowego oraz wierzytelności powstałe po ogłoszeniu upadłości. Druga kategoria obejmuje należności przypadające na czas przed ogłoszeniem upadłości m.in. należności ze stosunku pracy.

Jeżeli przed dniem wejścia w życie nowelizacji ogłoszenie upadłości zostało wpisane do rejestru przedsiębiorców, sąd z urzędu wpisuje dodanie do firmy przedsiębiorcy oznaczenia „w upadłości likwidacyjnej” albo „w upadłości układowej”. W sprawach, w których ogłoszono upadłość przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Autor: Michał Mulik
Gregorowicz-Ziemba Krakowiak Gąsiorowski Kancelaria Prawna