Prawo upadłościowe i naprawcze, cz. 5

Masa upadłości
Z chwilą ogłoszenia upadłości, bez względu na rodzaj orzeczenia powstaje tzw masa upadłości. Skład masy upadłości ustalany jest przez syndyka, nadzorcę sądowego albo zarządcę na podstawie wpisów w księgach upadłego oraz wszelkich dokumentów niebudzących wątpliwości. Spis inwentarza stanowi sposób ustalenia składu masy upadłości. Jednocześnie dokonuje się oszacowania majątku wchodzącego do masy upadłości.
W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego. Przewidziane zostały jednak wyłączenia określonych składników majątkowych z masy upadłości.

Do masy upadłości nie wchodzą:
– składniki mienia nienależące do majątku upadłego w dniu ogłoszenia upadłości;
– mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego;
– wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu;
– mienie wyłączone uchwałą zgromadzenia wierzycieli;
– nieściągalne wierzytelności oraz niezbywalne ruchomości wyłączone przez sędziego – komisarza;
– mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, stanowiące zgromadzone na odrębnym rachunku – bankowym środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, tworzonego na podstawie przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, wraz z przypadającymi po ogłoszeniu upadłości kwotami pochodzącymi ze zwrotu udzielonych pożyczek na cele korzystających z usług i świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu organizowanych przez upadłego

Jeżeli chodzi o uczestnika systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych – w skład masy upadłości nie wchodzą środki pieniężne i papiery wartościowe, zgromadzonych i zapisanych na jego rachunku rozliczeniowym, nieobciążonym prawem rzeczowym lub niebędącym przedmiotem zabezpieczenia, papiery wartościowe zapisane na rachunku rozliczeniowym upadłego, jako przedmiotu zabezpieczenia kredytu uzyskanego w ramach systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych, jeżeli kredyt taki może być udostępniony w ramach istniejącej umowy kredytowej, a także inne aktywa niezbędne do wykonywania obowiązków wynikających z uczestnictwa w systemie, które powstały przed ogłoszeniem upadłości.

Składniki mienia nienależące do majątku upadłego podlegają wyłączeniu z masy upadłości. Wyłączenie takich składników następuje na wniosek osoby, do której należy mienie podlegające wyłączeniu.

Prawo upadłościowe dokładnie precyzuje co powinno znaleźć się we wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Należy w nim zgłosić wszelkie twierdzenia, zarzuty i dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania, chyba że ich powołanie we wniosku było niemożliwe. Wydaje się, iż powyższy zapis może stwarzać w praktyce dla wnioskodawców pewne trudności. Podobny obowiązek został nałożony na przedsiębiorców w sprawach gospodarczych. Tam jednak jest to usprawiedliwione profesjonalnym charakterem stron postępowania. Wniosek o wyłączenie z masy upadłości może być natomiast zgłaszany również przez podmioty nieprofesjonalne.

Sędzia-komisarz ma obowiązek rozpoznać wniosek w terminie jednego miesiąca od jego złożenia. Postanowienie w przedmiocie wyłączenia z masy upadłości sędzia-komisarz wydaje po obligatoryjnym wysłuchaniu syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy w zależności od rodzaju postępowania.

Na postanowienie o wyłączeniu z masy upadłości przysługuje zażalenie jedynie upadłemu i wierzycielom. Jednak w razie oddalenia przez sędziego-komisarza wniosku o wyłączenie z masy upadłości wnioskodawca może próbować wyłączyć składniki mienia z masy upadłości poprzez wniesienie powództwa.

Powództwo można wnieść do sądu upadłościowego w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia postanowienia sędziego-komisarza o odmowie wyłączenia z masy upadłości. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy – sąd gospodarczy. Prawo upadłościowe i naprawcze przewiduje możliwość zabezpieczenia powództwa przez sąd poprzez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia objętego żądaniem wyłączenia z masy upadłości.

Istotne jest, iż powództwo o wyłączenie mienia z masy upadłości może być oparte wyłącznie na twierdzeniach i zarzutach zgłoszonych we wcześniej złożonym, a oddalonym przez sędziego-komisarza wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Nowe zarzuty i twierdzenia mogą być zgłoszone w powództwie, lecz tylko wówczas gdy wcześniejsze ich zgłoszenie było niemożliwe.

Zarządzanie majątkiem wchodzącym w skład masy upadłości
W razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym w skład masy upadłości. Syndyk obejmuje majątek upadłego w zarząd.
W razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu co do zasady zarząd mieniem wchodzącym w skład masy upadłości sprawuje zarządca. Sąd może jednak ustanowić zarząd własny nad majątkiem wchodzącym do masy upadłości. Oznacza to, iż upadły będzie sam sprawował zarząd pod nadzorem nadzorcy sądowego. Upadły sprawujący zarząd własny jest uprawniony do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Zgoda nadzorcy sądowego jest wymagana natomiast do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Zarząd własny może być ustanowiony co do całości lub co do części majątku upadłego.

Upadły musi jednak spełnić pewne warunki, by móc sprawować zarząd własny:
1. z okoliczności wynika, że upadły daje rękojmię należytego sprawowania zarządu;
2. niewypłacalność dłużnika powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności.
Ustawa prawo upadłościowe i naprawcze wprowadza zakaz obciążania składników masy upadłości prawem zastawu, zastawu rejestrowego i zastawu skarbowego oraz dokonywania wpisu w księdze wieczystej lub rejestrze dotyczącym składników masy upadłości mających na celu zabezpieczenie wierzytelności.
Zakaz powyższy nie obowiązuje, jeżeli wystąpią łącznie następujące warunki:
3. ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu;
4. zarząd całością lub częścią majątku pozostawiono upadłemu;
5. nadzorca sądowy wyraził zgodę na obciążenie majątku upadłego.
Wyłączenie powyższego zakazu jest również możliwe, gdy w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu zarząd masą upadłości sprawuje zarządca. Jednak zgodę na obciążenie składników mienia wchodzącego w skład masy upadłości musi wówczas wyrazić rada wierzycieli.

Autor: Daria Cwen, Kierownik Biura Windykacji Kancelarii Prawnej-Inkaso WEC S.A.