Prawo konsumenckie 2017: Odstąpienie od umowy zawartej na odległość – kilka spraw (1)

Rozpoczynamy cykl artykułów omawiających prawa konsumenta związane z odstąpieniem od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Poznamy w nim: obowiązki stron umowy, wyjaśnienia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), wybrane klauzule niedozwolone z Rejestru UOKiK. Część pierwsza zawiera odpowiedź na pytanie: Kiedy i w jaki sposób konsument może odstąpić od umowy?

Regulacja prawna

Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. 2017.683) wprowadza do polskiego prawa dyrektywę unijną 2011/83/UE z 25 października  2011 r. w sprawie praw konsumentów. Nowa ustawa konsumencka prawnie reguluje umowy dotyczące sprzedaży towarów i świadczenia usług zawierane między przedsiębiorcą a konsumentem w sposób tradycyjny oraz poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość (Internet, telefon).  Ma ona na celu ochronę konsumenta, który jest słabszą stroną zawieranej umowy.

Konsument, czyli kto

W świetle art. 22[1] Kodeksu cywilnego konsumentem jest osoba fizyczna, która dokonuje zakupu na potrzeby własne i swojej rodziny.

[emaillocker]

Przykład: kupienie gazety lub butów, zamówienie w sklepie internetowym wybranego towaru, zakup na pokazie prezentowanego produktu.

Prawo odstąpienia od umowy 

Konsument nie może prawnie odstąpić od umowy, czyli dokonać zwrotu towaru zakupionego w sklepie stacjonarnym, jeżeli po kilku dniach rozmyśli się. Podobnie będzie gdy, zakup jest na potrzeby firmy (faktura VAT jest wystawiana na firmę) albo osoby prywatne dokonują sprzedaży pomiędzy sobą. W takich przypadkach sprzedawca może przyjąć zwracany towar, ale jest to jedynie jego dobra wola.

Inaczej będzie w sytuacji, gdy konsument zakupił towar przez Internet lub podczas  prezentacji w sanatorium i chce go oddać z powrotem. W tym przypadku w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia ma prawo do odstąpienia od  umowy  zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów.  Zezwala na to art. 27 w powiązaniu z art. 28 nowej ustawy konsumenckiej.

Jeżeli w regulaminie sklepu internetowego przedsiębiorca nie poinformuje konsumenta o 14 – dniowym prawie odstąpienia od umowy, wtedy prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy i 14 dni (art. 29 ust. 1 ustawy).  Literatura prawnicza podkreśla: „Okres 12 miesięcy jest liczony od dnia upływu terminu, o którym mowa w art. 27. Oznacza to, że termin przewidziany w art. 29 ust. 1 nie będzie rozpoczynał swojego biegu w momencie określonym w art. 28, lecz dopiero po upływie 14 – dniowego terminu do odstąpienia od umowy” (W. Chomiczewski [w:] Namysłowska  M., Lubasz D. (red.) Ustawa o prawach konsumenta Komentarz, Warszawa 2015, s. 260).

Termin liczony w dniach kalendarzowych

Termin 14 dni do odstąpienia od umowy należy liczyć w dniach kalendarzowych, a nie w dniach roboczych. W celu zachowania terminu ustawowego wystarczy wysłać oświadczenie przed jego upływem. W motywie 41 preambuły dyrektywy 2011/83/UE ustawodawca unijny podaje, że „(…) wszystkie terminy (…) należy zatem rozumieć jako wyrażone w dniach kalendarzowych”. Zgodnie z dyspozycją art. 115 K.c. jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

Przykład:

Konsumentka zakupiła przez Internet letnią sukienkę. Kurier dostarczył ją w dniu 3 kwietnia  2017 r. Ostatni dzień 14 – dniowego  terminu  na odstąpienie od umowy upływa 17 kwietnia, czyli w drugi dzień Świąt Wielkanocnych. Z art. 115 K.c. termin ten nastąpi we wtorek 18 kwietnia.

Skuteczność odstąpienia – stanowisko  UOKiK

Na skuteczność odstąpienia od umowy nie ma wpływu fakt, że konsument zawarł umowę przez Internet, a odebrał towar w sklepie prowadzonym przez przedsiębiorcę. W takiej sytuacji może go również zwrócić.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) zakwestionował postanowienie w regulaminie jednej z księgarń. Dotyczyło ono nie przyjmowania przez nią zwrotów towaru zamówionego drogą elektroniczną. W dniu 11 grudnia 2012 r. Prezes UOKiK Delegatura w Bydgoszczy  wydał  w tej sprawie Decyzję nr RBG – 32/2012. Podkreślił w niej: „(…) jeśli umowa została zawarta na odległość – musi mieć zapewnioną możliwość odstąpienia od niej (…). Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób dojdzie do wydania towaru konsumentowi, czy to w siedzibie bądź oddziale przedsiębiorcy, czy też za pośrednictwem przewoźnika w miejscu zamieszkania konsumenta. Ważne jest jednak, aby do samego zawarcia umowy doszło na odległość”.

Oświadczenie o odstąpieniu

Wzór formularza odstąpienia zawarty jest w załączniku nr 2 do nowej ustawy konsumenckiej. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy konsument może  złożyć na formularzu dostępnym na stronie internetowej sklepu albo napisać je samodzielnie.

Oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy powinno zawierać:
1) miejscowość i datę,

2) oznaczenie konsumenta (imię, nazwisko, adres, telefon kontaktowy),

3) oznaczenie przedsiębiorcy (imię, nazwisko/nazwa, adres przedsiębiorcy, telefon kontaktowy),

4) tytuł: ”Oświadczenie o odstąpieniu od umowy ”,

5) treść oświadczenia,

6) podpis konsumenta,

7) załącznik (udokumentowany dowód zakupu).

Przykładowa treść oświadczenia

„Na podstawie art. 27 Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. 2014.827) odstępuję od Umowy nr …………… zawartej w dniu ………. r. w ………………….. dotyczącej sprzedaży ………………. . Proszę o zwrot  kosztów towaru i jego wysyłki na mój rachunek bankowy nr ……………………… prowadzony w Banku ……………………………………. w ………………………”.

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy konsument może wysłać do przedsiębiorcy za pośrednictwem poczty jako list polecony za zwrotnym potwierdzeniem odbioru lub drogą elektroniczną albo złożyć  osobiście w jego siedzibie i poprosić o potwierdzenie przyjęcia dokumentu (kopia). Jeżeli oświadczenie zostało złożone w formie elektronicznej, wtedy przedsiębiorca ma prawny obowiązek potwierdzenia jego otrzymania np. poprzez wysłanie maila do konsumenta (art. 30 nowej ustawy konsumenckiej).

Klauzule niedozwolone w związku z prawem odstąpienia od umowy

Do Rejestru Klauzul Niedozwolonych Prezes UOKiK  wpisuje postanowienia abuzywne orzeczone przez Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów  (SOKiK).

W regulaminie sklepu internetowego przedsiębiorca nie powinien umieszczać zapisów uznanych przez SOKiK jako niedozwolone postanowienia umowne.  

1. Numer wpisu: 6479, data wpisu: 1 lipca 2016 r.: „Warunkiem przyjęcia zwrotu jest poprawne wypełnienie formularza i przesłanie go na wskazany adres e-mail […] oraz uprzedni kontakt telefoniczny celem ustalenia procedury zwrotu” –  wyrok SOKiK z dnia 16 grudnia 2015 r., sygn. akt XVII AmC 34580/13.
2. Numer wpisu: 6756, data wpisu: 2 stycznia 2017 r.: „sklep zostanie wcześniej poinformowany o zamiarze zwrotu/wymiany zakupionego towaru” – wyrok SOKiK z dnia 24 marca 2016 r., sygn. akt XVII AmC 30946/13.

Wymienione klauzule nakładają na konsumenta dodatkowe obowiązki związane z odstąpieniem od umowy. Zapisy te nie mają odzwierciedlenia prawnego w przepisach konsumenckich, ponieważ skorzystanie z formularza odstąpienia od umowy nie jest obowiązkowe. Co istotne, konsument nie musi wcześniej informować przedsiębiorcy o tym, że rezygnuje z zakupu.

Podstawa prawna:

– art. 27, art. 28, art. 29 ust. 1, art. 30 Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. 2017.683)

Stan prawny na 24 kwietnia 2017 roku
[/emaillocker]

Wanda Książek