Prawo konsumenckie 2017: Odstąpienie od umowy zawartej na odległość (2)

W poprzednim artykule omówiona została kwestia odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa albo na odległość. Konsument w ciągu 14 dni wysyła przedsiębiorcy swoje oświadczenie woli. Nie musi mieć na nie jego zgody, ponieważ jest to jednostronna czynność prawna. W drugiej części artykułu omówiona jest kwestia zwrotu towaru do przedsiębiorcy.

Odesłanie towaru w terminie 14 dni

Konsument może odesłać towar wraz z oświadczeniem o odstąpieniu od umowy, ale nie jest to jego prawny obowiązek. Narzucanie przez przedsiębiorcę powyższych czynności w tym samym terminie jest niedozwoloną klauzulą umowną, ponieważ ustawodawca wyznaczył konsumentowi dodatkowy termin 14 dni liczony od dnia odstąpienia od umowy (kolejne dni kalendarzowe).

Przykładowa klauzula niedozwolona

Numer wpisu: 3040, data wpisu: 12 kwietnia 2012 r.: „Odstąpienie jest ważne wyłącznie w przypadku, jednoczesnego zwrócenia przesyłki przez zamawiającego wraz ze wszystkimi zamówionymi produktami w oryginalnych, nienaruszonych opakowaniach, przechowywanych zgodnie z instrukcją dołączoną do produktu „– wyrok SOKiK z dnia 22 listopada 2011 r., sygn. akt XVII AmC 1894/11.

Z art. 34 ust. 1 Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. 2017.683) Konsument ma obowiązek zwrócić przedsiębiorcy zakupiony towar lub przekazać go osobie przez niego upoważnionej do jego odebrania niezwłocznie, jednak nie później niż 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy. W celu zachowania terminu wystarczy odesłać towar przed jego upływem.

Przykład:

Konsument X odstąpił od umowy w dniu 31 marca 2017 r. Zakupiony towar zwrócił na adres siedziby przedsiębiorcy 14 kwietnia nadając w tym dniu paczkę z towarem w urzędzie pocztowym. Ustawowy termin 14 – dniowy został zachowany, ponieważ zgodnie z art. 111 § 2 Kodeksu cywilnego jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Tym „pewnym zdarzeniem” było odstąpienie konsumenta X od zawartej umowy z przedsiębiorcą i termin 14 dni na odesłanie towaru  rozpoczyna się od 1 kwietnia. 

Odpowiedzialność konsumenta w granicach „zwykłego zarządu rzeczą”

Zgodnie z art. art. 34 ust. 4 nowej ustawy konsumenckiej przy zwrocie towaru konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości rzeczy  w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech ich funkcjonowania.

Konsument nie traci prawa do odstąpienia od umowy i możliwości zwrotu towaru, jeżeli otworzył opakowanie, wyjął  znajdujący się w nim towar, sprawdził zgodność z zamówieniem oraz jego funkcjonalność np. przymierzył odzież lub obuwie, sprawdził działanie sprzętu RTV lub AGD.

Prezes UOKiK Delegatura w Lublinie w Decyzji RLU nr 20/2013 z dnia 27 września 2013 r. wyjaśnia:  „Konsument otrzymując przesyłkę od Przedsiębiorcy z zakupionym towarem, nie może tak jak w sklepie sprawdzić, czy towar jest zgodny z zapewnieniami sprzedającego o jego właściwościach, przeznaczeniu, funkcjonalności, złożyć go i uruchomić, dokonać porównania z innymi podobnymi wyrobami na rynku, nie wspominając o możliwości sprawdzenia kolorystyki, rozmiaru, czy nawet sprawdzenia w obecności kuriera istnienia zakupionego towaru w przesyłce. Takie czynności mieszczą się w granicach pojęcia zwykłego zarządu rzeczą’.

Konsument wybiera sposób odesłania towaru

Konsument sam wybiera sposób zwrotu towaru. Może on go odesłać jako przesyłkę kurierską, pocztową rejestrowaną (np. list polecony) lub dostarczyć osobiście do siedziby przedsiębiorcy. Literatura prawnicza podaje, że „Przedsiębiorca nie powinien wskazywać sposobu, a co za tym idzie pośrednio kosztów odesłania rzeczy. Może je sugerować, ale nie narzucać. Decyzja co do sposobu, w jaki rzecz zostanie odesłana , powinna należeć wyłącznie do konsumenta. (…) Powinien wybrać taki sposób, aby rzecz dotarła w stanie niezniszczonym” ( G. Bar [w:] B. Kaczmarek – Templin, P. Stec, D. Szostek (red.), Ustawa o prawach Konsumenta  Kodeks cywilny (wyciąg)  Komentarz Warszawa 2014, s. 175).

Przykładowa klauzula niedozwolona

Numer wpisu: 5799, data wpisu: 29 sierpnia 2014 r.: „Towary mogą być zwracane tylko i wyłącznie za pomocą firmy kurierskiej. W przypadku nie dopełnienia któregoś z powyższych warunków przez kupującego zastrzegamy sobie prawo do nie przyjęcia przesyłki zwrotnej lub zarzutu bezskuteczności wobec odstąpienia od umowy” – wyrok SOKiK z dnia 22 lipca 2014 r., sygn. akt XVII AmC 4826/12 .

Kto ponosi koszt odesłania towaru do przedsiębiorcy

Z tytułu odstąpienia od umowy bezpośrednie koszty zwrotu towaru ponosi konsument. Zwracany towar odsyła do siedziby przedsiębiorcy na własny koszt albo przekazuje go osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do jego odbioru (art. 34 ust 2 nowej ustawy konsumenckiej). Wyjątek stanowi zgoda przedsiębiorcy na odesłanie towaru na jego koszt.

Jeżeli umowa została zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa, a towar dostarczony został przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania konsumenta, wtedy w przypadku odstąpienia od umowy, przedsiębiorca ma obowiązek odebrania go na własny koszt. Towar ponadgabarytowy np. fotel do masażu ze względu na swój „charakter” nie może zostać odesłany „w zwykły sposób pocztą” (art. 34 ust. 3 nowej ustawy konsumenckiej).

Dowód zakupu towaru – czy zawsze z paragonem lub fakturą VAT

Przepisy zawarte w ustawie o prawach konsumenta nie nakazują dołączania do zwracanego towaru paragonu lub faktury VAT. Zakup towaru w sklepie internetowym można potwierdzić wyciągiem z karty kredytowej lub z konta osobistego konsumenta z których dokonywana była transakcja na rachunek bankowy przedsiębiorcy albo korespondencja poprzez e.mail z przedsiębiorcą.

W Decyzji Prezesa UOKiK Delegatura w Bydgoszczy nr RBG 7/2015  z dnia 4 maja  2015 r. czytamy: „Należy wskazać, iż oczywiście to na konsumencie ciąży obowiązek wykazania, że zakupu dokonał u tego sprzedawcy, od którego dochodzi roszczeń z tytułu niezgodności towaru z umową, niemniej jednak konsument może wykazywać, iż zakupił dany towar u konkretnego sprzedawcy za pomocą innych dostępnych środków dowodowych: zeznania świadków, wyciąg z rachunku bankowego, czy też wynika to z okoliczności danej sprawy.”

Przykładowa klauzula niedozwolona

Numer wpisu: 6526, data wpisu: 9 sierpnia 2016 r.: „Uwaga! Bez paragonu fiskalnego towar nie podlega zwrotowi” – wyrok SOKiK  z dnia  2  czerwca 2016 r., sygn. akt XVII AmC 695/16.

Abuzywność klauzuli o numerze 6526 polega na ograniczeniu konsumenckiego prawa do odstąpienia od umowy. Podkreślił to także Prezes UOKiK Delegatura w Katowicach w Decyzji nr RKT 20/14 z dnia 11 lipca 2014 r .wydanej w podobnej sprawie: „(…) przedsiębiorca wskazując, iż podstawą reklamacji lub odstąpienia od umowy jest paragon stwarza u konsumenta fałszywe wyobrażenie na temat przysługujących mu uprawnień. (…) może on nawet nie podjąć próby złożenia reklamacji lub odstąpienia od umowy, ponieważ paragon mógł ulec zniszczeniu, wyblaknięciu albo mógł zaginąć, a będzie miał świadomość, że tylko na jego podstawie istnieje możliwość skorzystania z przysługujących mu uprawnień”.

Podstawa prawna:

– art. 34 Ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jedn. Dz.U. 2017.683)

Stan prawny na 26 kwietnia 2017 roku

Wanda Książek