Prawo cywilne 2018: Przedawnienie z mocy prawa – czy zawsze ? (2)

Obowiązująca od dnia 9 lipca 2018 r. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1104) wprowadziła istotne zmiany w Kodeksie cywilnym w obszarze przedawnienia roszczeń majątkowych. Pojawia się tutaj także temat przedawnienia z mocy prawa.

Przypomnijmy:

Od 9 lipca br. obowiązuje 6 – letni termin ogólnego przedawnienia roszczeń majątkowych oraz roszczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu (wyrok, nakaz zapłaty, ugoda sądowa). Co istotne, przedawnienie zobowiązań finansowych nastąpi z ostatnim dniem roku kalendarzowego w którym upływa okres przedawnienia, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Pisaliśmy o tym w pierwszej części artykułu:

Prawo cywilne 2018:  Nowe  rozwiązania prawne w zakresie przedawnienia roszczeń już obowiązują (1) – https://lexagit.pl/prawo-cywilne-2018-nowe-terminy-przedawnienia-roszczen-juz-obowiazuja-1/

Ustawa zmieniająca wprowadziła także instytucje przedawnienia z mocy prawa w relacjach pomiędzy  przedsiębiorcą, a konsumentem (B2C). [1]

Sąd uwzględni przedawnienie z mocy prawa

Do czasu wejścia w życie ustawy nowelizującej sąd z własnej inicjatywy nie badał, czy żądane roszczenie jest przedawnione. To dłużnik (pozwany) odpowiadając np. na sprzeciw od nakazu zapłaty musiał podnieść zarzut przedawnienia roszczenia żądanego przez powoda (np. dług sprzed kilku lat). Wtedy dopiero sąd po przeprowadzeniu rozprawy oddalał wniesione powództwo. 

Z dniem 9 lipca 2018 r. sąd zbada przedawnienie z urzędu. Ustawodawca wprowadził do Kodeksu cywilnego [1] art. 117 par. 2(1) zgodnie z którym po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Ten zapis oznacza to, że w przypadku roszczenia, które przysługuje przedsiębiorcy od konsumenta (dłużnik) upływ terminu przedawnienia chroni dłużnika przed spłatą zadłużenia. Konsument [3] nie musi już  o tym informować sądu. Sąd sam zbada wtedy przedawnienie dochodzonej wierzytelności.

Sąd nie zawsze może uwzględnić przedawnienie

Powyższy artykuł nie do końca chroni konsumenta jako słabszą stronę umowy (stosunek prawny). W toczącym się postępowaniu cywilnym sąd może bowiem odstąpić od uznania przedawnienia.  Zezwala na to nowy art. 117(1) K.c. zgodnie z którym w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.

Sąd wtedy powinien rozważyć w szczególności:

1) długość terminu przedawnienia,

2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia,

3) charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Przykład:

Dłużnik ukrywał się przed wierzycielem, który w związku z tym nie był w stanie domagać się od dłużnika zapłaty. Względnie np. dłużnik wielokrotnie obiecywał zwrot należności, stąd przedsiębiorca nie kierował wcześniej sprawy na drogę sądową. Faktycznie natomiast dłużnik z całej kwoty należności uregulował tylko niewielką jej część.

 „Względy słuszności”  – klauzula generalna

Art. 117 (1) K.c. w którym ustawodawca powołuje się na ma „względy słuszności” ma „charakter klauzuli generalnej, określającej przesłanki podlegające ocenie organu stosującego prawo, dokonywanej w odniesieniu do standardów pozaustawowych. (…) Konieczność uwzględnienia interesów obu stron ma na celu udzielenie ochrony każdej ze stron, jednak z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji”.[4]

W Komentarzu do Tomu I Kodeksu cywilnego pod redakcją  K. Pietrzykowskiego [5] czytamy: „Przez klauzule generalne rozumie się przepisy prawne, w których nie są dokładnie sprecyzowane wszystkie elementy składające się na hipotezę czy dyspozycję normy prawnej, a ocena konkretnego stanu faktycznego zostaje przerzucona na organ stosujący prawo (Wolter „Prawo cywilne”, s. 83). Istotą i funkcją klauzul generalnych w prawie cywilnym jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności faktycznych, które nie mogą – w oderwaniu od konkretnego stanu faktycznego – być według jakiegoś schematu, mającego walor bezwzględny, oceniane raz na zawsze i w sposób jednakowy (post.  SN z dnia 29 marca 1979 r., sygn. akt III CRN 59/79, Legalis)”.

Klauzula generalna nie tworzy prawa, ale go uzupełnia.  Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego (SN) W Postanowieniu z dnia 9 maja 2018 r. w sprawie III CSK 1/18 SN wyraził następujący pogląd:

„W art. 5 k.c. ustawodawca posłużył się pojęciami stanowiącymi klauzule generalne, których zastosowanie w każdej konkretnej sprawie wymaga zrekonstruowania jej stanu faktycznego na podstawie zaoferowanych przez strony i właściwie ocenionych dowodów oraz ustalenia systemu wartości, w które mają godzić zachowania stron w ramach łączącego je stosunku prawnego, podejmowane w celu wyjaśnienia wątpliwości co do jego istnienia i treści.” [6]

Data wymagalności roszczenia w pozwie

Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy we wnoszonym powództwie o zapłatę  przedsiębiorca powinien podać datę wymagalności roszczenia. Wynika to  z  dodanego do Kodeksu postępowania cywilnego [7] art. 187 par. 1 pkt 1 (1).  

W przypadku, gdy pominie tę informację, wtedy sąd wtedy wezwie go do  uzupełnienia pozwu  w terminie tygodniowym (art. 130 par. 1 K.p.c).  

W Postanowieniu z dnia 11 marca 2015 r. w sprawie I Acz 244/15 Sąd Apelacyjny w Katowicach  podkreślił: „przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie stopniują uchybień wymogom formalnym pozwu (na poważne i drobne), (-) . Każdy brak formalny pozwu, który nie zostanie usunięty w terminie powoduje zwrot pisma”

W trzeciej części artykułu zostaną  przedstawione zmiany w egzekucji z rachunku bankowego dłużnika.

Podstawa prawna:

– art. 117(1), art. 117 par. 2 – 2(1) Kodeksu cywilnego

– art. 130 par. 1, art. 187 par. 1 pkt 1(1) Kodeksu postępowania cywilnego

Objaśnienie:

[1] B2C: Business to Customer polega  na zawieraniu umów, których stronami są  przedsiębiorca (firma) i konsument (np. umowa pożyczki)

[2] Kodeks cywilny: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U 2018. 1025)

[3] Z art. 22(1) K.c. wynika, że za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

[4 ] Projekt ustawy: http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/Projekty/8-020-825-2018/$file/8-020-825-2018.pdf (dostęp w dniu 17 lipca 2018 r. )

[5] Pietrzykowski K. (w:) Pietrzykowski K. (red.), Kodeks cywilny Tom I Komentarz, Warszawa 2015, s. 48

[6] Postanowienie SN z dnia 9 maja 2018 r., III CSK 1/18 – http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/III%20CSK%201-18.pdf (dostęp w dniu 17 lipca 2018 r.)

[7] Kodeks postępowania cywilnego: Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. 2018. 155)

Stan prawny na 17 lipca 2018 roku

Wanda Książek -współpracownik Portalu

Masz pytania związane z tematem artykułu, bądź chcesz skonsultować swój problem prawny z zakresu prawa lub podatków?