Pracownik jako twórca utworu

W umowach o pracę coraz częściej pojawią się tzw. klauzule prawa autorskiego, regulujące kwestię komu oraz w jakim w zakresie przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu wytworzonego przez pracownika. 

Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Wątpliwości wśród prawników wywołuje kwestia, czy wskazana wyżej regulacja odnosi się jedynie do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, czy też do pracowników zatrudnionych na innych podstawach stosunku pracy (np. powołania, mianowania czy wyboru). Nie ma natomiast wątpliwości, iż przepis ten nie odnosi się do tzw. cywilnoprawnego zatrudnienia (np. kontrakt menedżerski, umowa o świadczenie usług, umowa o dzieło).

Przytoczona regulacja stanowi, iż pracodawca przejmuje prawo autorskie do utworu stworzonego przez pracownika. Pojęcie utworu w rozumieniu prawa autorskiego jest dość szerokie. Jest to bowiem każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Pracodawca przejmuje prawa autorskie do utworu w zakresie majątkowym. Autorskie prawa majątkowe wyrażają się w prawie do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Natomiast autorskie prawa osobiste wyrażają się w nieograniczonej w czasie więzi twórcy z utworem, a w szczególności prawie do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem czy nienaruszalności treści utworu. Prawa osobiste, w odróżnieniu od praw majątkowych, nie podlegają zrzeczeniu się i nie mogą być zbyte.

Pracodawca nabywa majątkowe prawa autorskie jedynie w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Przykładowo, architekt zatrudniony na umowę o pracę w biurze architektonicznym jest jednocześnie wprawnym malarzem. Tenże architekt, niezawierając z pracodawcą żadnej odrębnej umowy, namalował obrazy, które zawisły na ścianach biura. W takim przypadku, jeżeli strony wyraźnie nie złożyły przeciwnych oświadczeń woli, autorskie prawa majątkowe do obrazów należą nadal do architekta i nie przechodzą na pracodawcę.

Wskazana wyżej regulacja wyraźnie stanowi, że umowa o pracę może zawierać tzw. klauzule prawa autorskiego. Klauzule takie mogą przewidywać ograniczenie zakresu przejścia autorskich praw majątkowych na pracodawcę, albo też mogą pozostawiać w całości majątkowe prawa autorskie przy osobie pracownika (twórcy).

Autorzy:

Jan Jednoralski – radca prawny

Andrzej Jednoralski – aplikant radcowski

Kancelaria Radcy Prawnego „ART”

www.jednoralski.pl