Pozew wzajemny – jakie warunki powinien spełniać – cz. 2

W poprzednim artykule była mowa o ogólnych warunkach wystąpienia do sądu z powództwem wzajemnym. Dzisiaj więcej szczegółów w tym zakresie.

Kiedy oraz na jakich zasadach można wnieść powództwo wzajemne?

Pozwany może wytoczyć powództwo wzajemne z chwilą doręczenia mu pozwu, a więc gdy sprawa z roszczenia głównego zawisła już w sądzie (art. 192 pkt 2 k.p.c.).

Przy powództwie wzajemnym musi zostać zachowana w odniesieniu do powództwa głównego tożsamość stron, a więc pozew wzajemny może wytoczyć tylko pozwany z powództwa głównego. Pozwany z powództwa głównego wytaczając swoje powództwo wzajemne nie może zapozwać obok powoda dodatkowej osoby – chodzi tutaj o sytuację tzw. współuczestnictwa koniecznego. W sytuacji, w której jest to wymagane powództwo wzajemne jest niedopuszczalne.

Powództwo wzajemne można wytoczyć bądź w odpowiedzi na pozew, bądź oddzielnie. Maksymalny czas, w jakim można wnieść pozew wzajemny, to nie później niż na pierwszej rozprawie. Powództwo wzajemne można także wytoczyć w sprzeciwie od wyroku zaocznego (art. 204 § 1 k.p.c.).

Przepis art. 204 k.p.c., określający warunki dopuszczalności powództwa wzajemnego, formę oraz termin i sposób jego wytoczenia, stanowi normę ogólną, mającą zastosowanie w całym postępowaniu procesowym, a więc także w innych rodzajach postępowań toczących się na podstawie przepisów o procesie, także w postępowaniach odrębnych, chyba że wśród przepisów regulujących te postępowania przewidziano przepisy szczególne. Wynika z tego dalszy wniosek, że wniesienie odpowiedzi na pozew nie wyłącza wytoczenia powództwa wzajemnego, jeżeli – oczywiście – nastąpi to nie później niż na pierwszej rozprawie (Uchwała SN, III CZP 28/04).

Jakie warunki formalne powinien spełniać pozew wzajemny?

Do pozwu wzajemnego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące pozwu (art. 204 § 3 k.p.c.).

A zatem pozew wzajemny, z uwagi na swój samodzielny charakter, powinien czynić zadość warunkom formalnym przewidzianym dla każdego pisma procesowego (w szczególności wynikające z art.126 k.p.c oraz art. 187 k.p.c.). Pozew wzajemny powinien zawierać następujące elementy:

• wskazanie sądu, do którego jest składany oraz sygnaturę akt nadaną sprawie – pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego (art. 204 § 1 k.p.c.),
• wartość przedmiotu sporu wynikającą z pozwu wzajemnego,
• dane pozwanych z pozwu głównego składających pozew wzajemny oraz dane pełnomocnika pozwanego, jeżeli taki występuje w sprawie,
• powoda (lub powodów) z pozwu głównego, przeciwko któremu (którym) skierowany jest pozew wzajemny,
• żądanie,
• żądanie zwrotu kosztów procesu,
• uzasadnienie,
• wnioski dowodowe,
• wskazanie innych dopuszczalnych w pozwie wniosków takich jak: wniosek o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda oraz wniosków służące do przygotowania rozprawy, a w szczególności o wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych; dokonanie oględzin; polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin, zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich (art. 187 § 2 k.p.c.),
• wymienienie załączników,
• imię i nazwisko wnoszącego pozew wzajemny, datę oraz podpis.

W postępowaniu uproszczonym pozew wzajemny powinien być sporządzony na urzędowym formularzu (art. 505²  k.p.c).

Czy wytoczenie powództwa wzajemnego możliwe jest we wszystkich rodzajach spraw?

W pewnych rodzajach spraw postępowania cywilnego możliwość wystąpienia przez pozwanego z powództwem wzajemnym została przez ustawodawcę wyłączona. A zatem powództwo wzajemne nie jest dopuszczalne w sprawach o:

• rozwód lub separację (art. 439 § 1 k.p.c.),
• ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa,
• ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa,
• ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa (art. 454¹ 1 k.p.c.),
• naruszenie posiadania (art. 479 k.p.c.),
• w postępowaniu nakazowym (art. 493 § 3 k.p.c.).

W postępowaniu uproszczonym powództwo wzajemne jest dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w tym postępowaniu (art. 505⁴ § 1 k.p.c.).

Co jeszcze należy wiedzieć o powództwie wzajemnym?

Wniesienie powództwa wzajemnego jest uprawnieniem pozwanego. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pozwany, zamiast wnosić powództwo wzajemne wniósł dla podnoszenia twierdzeń, zarzutów i dowodów na ich poparcie – odpowiedź na pozew lub też wytoczył powództwo w odrębnej sprawie.

Jak już o tym była mowa pozew wzajemny wnosi się do sądu pozwu głównego. Jeżeli jednak pozew wzajemny podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy, a sprawa wszczęta była w sądzie rejonowym, sąd ten przekazuje całą sprawę sądowi właściwemu do rozpoznania powództwa wzajemnego (art. 204 § 2 k.p.c.).

Sąd może zarządzić oddzielną rozprawę co do pozwu głównego i wzajemnego, jako też co do jednego z kilku roszczeń połączonych w jednym pozwie, bądź to głównym, bądź wzajemnym, albo w stosunku do poszczególnych współuczestników (art. 208 k.p.c.).

W sprawie z powództwa wzajemnego sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu (art. 317 § 1 k.p.c.).

Joanna Mucha – współpracownik Portalu