Kodeks spółek handlowych reguluje łączenie się spółek w formie odrębnego tytułu IV – pt. „Łączenie, podział, przekształcenia spółek”, a dokładnie w ramach przepisów art. 491 – 527 K.s.h. Połączenie spółek prawa handlowego jest stosowane często jako formuła restrukturyzacji działalności. Warto jednak wiedzieć, że istnieją pewne ograniczenia w tym zakresie oraz wyraźne normy prawne, które regulują procesy połączenia spółek.
Jakie są metody łączenia się spółek w świetle Kodeksu spółek handlowych
Połączenie spółek handlowych może zostać dokonane w drodze:
- przeniesienia całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie),
- zawiązania spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki) (art. 492 § 1 K.s.h.).
W przypadku połączenia spółek przez przejęcie spółka przejmująca niejako wchłania spółkę podlegająca przejęciu, która zostaje wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego. W obrocie prawnym zamiast jak dotychczas dwóch podmiotów funkcjonował będzie tylko jeden. Wspólnikami czy akcjonariuszami tej spółki pozostawać przy tym będą dotychczasowi wspólnicy spółki przejmującej oraz wspólnicy spółki, która została przejęta.
Natomiast w przypadku połączenia spółek przez zawiązanie nowej spółki – powstaje zupełnie nowy podmiot, który przejmuje majątek spółek przejętych. W tym układzie spółki przejmowane zostają wykreślone z KRS, zaś w ich miejsce do tego rejestru wpisywana jest nowa spółka powstała w procesie połączenia (fuzji).
Zaznaczyć przy tym trzeba, że liczba spółek podlegających łączeniu może być większa niż wskazana powyżej.
Które spółki mogą się łączyć?
Zgodnie z art. 491 § 1 – § 2 K.s.h. umożliwia łączenie się:
- spółek kapitałowych między sobą (np. spółki akcyjnej z inną spółką akcyjną),
- spółek kapitałowych ze spółką osobową, ale spółką przejmującą nie może być spółka osobowa (tj. np. możliwa jest sytuacja, w której spółka z o.o. przejmie spółkę jawną, ale już przyłączenie spółki z o.o. do spółki jawnej nie jest możliwe do przeprowadzenia),
- spółek osobowych między sobą jednak pod warunkiem, że zostanie zawiązana nowa spółka kapitałowa (np. spółka jawna ze spółką partnerską, bądź spółka komandytowa z inną spółką komandytową mogą zawiązać spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością),
- spółki kapitałowej i spółki komandytowo-akcyjnej ze spółką zagraniczną (o której mowa w art. 2 pkt 1 dyrektywy 2005/56/WE – zgodnie z brzmieniem art. 491 § 11s.h., jednak polski ustawodawca przeoczył fakt uchylenia dziesiątej dyrektywy dyrektywą 2017/1132 w lipcu 2017 r.), przy czym spółka komandytowo-akcyjna nie może być spółką przejmującą bądź nowo zawiązaną.
Ograniczenia w połączeniu spółek
Jak wynika z powyższego, należy pamiętać, że spółką przejmującą bądź nowo zawiązaną nie może być spółka osobowa, co może się wiązać z ograniczeniem odpowiedzialności wspólników spółek kapitałowych, celem zabezpieczenia ich interesów majątkowych jak również przyszłą trwałością nowego podmiotu gospodarczego, będącego większym podmiotem od poprzednika. Można się jednak z tym nie zgodzić, wskazując przykład prężnie działającej spółki komandytowo-akcyjnej, która przejmie np. małą jednoosobową sp. z o.o.
Spornym zagadnieniem jest kwestia możliwości łączenia się spółek w organizacji (tzn. spółek, które nie zostały jeszcze wpisane do rejestru przedsiębiorców KRS) – m. in. ze względu na ich „przejściowy” charakter.
Ponadto nie mogą łączyć się:
- spółki w upadłości,
- spółki w likwidacji, jeżeli rozpoczęto podział majątku (samo otwarcie postępowania likwidacyjnego nie wyklucza tym samym procedury łączenia spółek) (art. 491 § 3 K.s.h.),
- w połączeniu transgranicznym wyłączono możliwość łączenia zagranicznych spółdzielni czy spółki, której celem jest zbiorowe inwestowanie kapitału pozyskanego w drodze emisji publicznej, działającej na zasadzie dywersyfikacji ryzyka oraz której jednostki uczestnictwa są na żądanie ich posiadaczy odkupywane lub umarzane bezpośrednio lub pośrednio z aktywów tej spółki (art. 5162s.h.).
W K.s.h. na próżno szukać regulacji łączeniowej spółki cywilnej, która wpierw musi przekształcić się w spółkę handlową, aby móc uczestniczyć w łączeniu się spółek. Wynika to zasadniczo z braku podmiotowości prawnej spółki cywilnej, która jest generalnie umową wspólników regulowaną w przepisach Kodeksu cywilnego, a nie odrębnym podmiotem prawa.
Szczególne regulacje dotyczące połączenia spółek
Należy ponadto pamiętać o art. 124 ust. 1 Prawa bankowego który konstytuuje możliwość połączenia banku tylko z innym bankiem, albo instytucją kredytową, po uzyskaniu zezwolenia KNF. Dotyczy to również łączenia się banków spółdzielczych.
Innym szczególnym podmiotem jest zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji – których połączenie może nastąpić, jeżeli wykonują działalność w tej samej formie organizacyjnej.
Przemysław Siarka, prawnik w kancelarii prawnej GACH MIZIŃSKA w Krakowie
