PIT: Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do Minister Finansów w sprawie ulg podatkowych dla samotnych rodziców

Do Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) napływają skargi rozwiedzionych rodziców w sprawie korzystania z ulgi prorodzinnej oraz preferencyjnej formy rozliczenia PIT dla rodzica posiadającego status osoby samotnie wychowującej dziecko.

Ulga prorodzinna – problemy interpretacyjne

Skarżący mają wątpliwości w kwestii, który z rozwiedzionych rodziców ma prawo do skorzystania z ulgi prorodzinnej i w jakiej wysokości. Mają też zastrzeżenia do regulacji, że przy braku porozumienia rodziców co do proporcjonalnego rozliczenia ulgi prorodzinnej, należy ją rozliczyć w częściach równych. [1]

Pisaliśmy o tym w artykule:

Podatek dochodowy: Ulga na dziecko po rozwodzie lub w separacji – https://lexagit.pl/podatek-dochodowy-ulga-dziecko-rozwodzie-lub-separacji/

Ulga prorodzinna – pogląd Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich Adama Bodnar uważa takie rozwiązanie jest nieadekwatne z punktu widzenia rodzica sprawującego stałą opiekę na dzieckiem. Nie odzwierciedla bowiem rzeczywistego wysiłku ponoszonego w związku z wychowaniem dziecka; nie odpowiada też poczuciu sprawiedliwości społecznej. Rzecznik podkreśla, że z przepisów ustawy o PIT wynika, iż warunkiem skorzystania z ulgi prorodzinnej jest posiadanie władzy rodzicielskiej oraz jej faktyczne wykonywanie. [2] Przepisy podatkowe nie definiują jednak pojęcia „wykonywania władzy rodzicielskiej”.

Zdaniem Rzecznika organy podatkowe nie mogą uchylać się od przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego dla ustalenia, na czym konkretnie polega realizacja władzy rodzicielskiej w odniesieniu do dziecka. Nie można zwłaszcza zakładać, że skoro podatnikowi przysługuje władza rodzicielska (wynikająca z orzeczeń sądowych), to oznacza, że rodzic wykonuje ją poprzez samo utrzymywanie kontaktów z dzieckiem i płacenie alimentów.

Preferencyjne rozliczenie podatku przez samotnego rodzica – stanowisko organów podatkowych

Zasygnalizowane zostały także problemy związane z uzyskaniem prawa do preferencyjnego rozliczenia podatku przez osoby samotnie wychowujące dziecko. Organy podatkowe uważają, że warunkiem preferencji jest, aby osoba faktycznie samotnie, tj. bez zapewnienia jakiegokolwiek wsparcia drugiego z rodziców, wychowywała dziecko.

Organy podatkowe stoją też na stanowisku, że status osoby samotnie wychowującej dziecko może przysługiwać tylko jednemu z rodziców. Odmawiają przyznania go, jeżeli drugi z rodziców w sposób regularny, a więc nie sporadyczny, zajmuje się wychowywaniem dziecka. Organy podkreślają, że jeżeli w części roku dzieci przebywają pod opieką drugiego z rodziców, to nie można uznać, że mamy do czynienia z samotnym wychowywaniem, tzn. takim, który następuje bez udziału drugiego z rodziców.

Preferencyjne rozliczenie podatku przez samotnego rodzica – stanowisko RPO

Rzecznik ma wątpliwość, czy możliwe i zasadne jest odebranie statusu osoby samotnie wychowującej dziecko, jeżeli udział drugiego z rodziców – posiadającego władzę rodzicielską – ograniczony jest do sporadycznych kontaktów z dzieckiem i wypełniania obowiązku alimentacyjnego. Ponadto powstaje pytanie, czy i kto może skorzystać z preferencji podatkowej w sytuacji, gdy rozwiedzeni rodzice sprawują oddzielnie opiekę nad dzieckiem w sposób naprzemienny i z porównywalną częstotliwością.

Pogląd w orzecznictwie

Sądy administracyjne uważają z kolei, że wykładnia przepisów ustawy o PIT nie pozwala na ograniczenie statusu osoby samotnie wychowującej dzieci wyłącznie do jednego z rodziców. Argumentują, że przeciwieństwem pojęcia „samotnie” jest pojęcie „wspólnie”. Jeżeli nie budzi wątpliwości, że rodzice nie wychowują i nie opiekują się dzieckiem wspólnie (czyli w tym samym czasie i miejscu), ale każde z nich odrębnie – w wyznaczonym czasie, bez udziału drugiego z rodziców – to przyjąć należy, że proces wychowywania dzieci realizowany jest przez każdego z rodziców „samotnie”.

Wystąpienie  RPO  do Minister Finansów

W dniu 4 czerwca 2018 r. RPO  zwrócił się do  Minister Finansów Teresy Czerwińskiej:

• o ocenę zasadności przepisu  o przyznawaniu prawa do proporcjonalnego rozliczenia ulgi prorodzinnej jedynie na zgodny wniosek rodziców, oraz
• o wskazanie, dlaczego organy podatkowe utożsamiają wykonywanie władzy rodzicielskiej z jej posiadaniem.

Ponadto RPO wystąpił także o informacje, czy doszło do zmiany wszystkich interpretacji indywidualnych niekorzystnych dla podatników, które przewidywały, że status osoby samotnie wychowującej dziecko możliwy jest wyłącznie przy braku jakiegokolwiek udziału drugiego z rodziców. Zwrócił się też  o stanowisko co do możliwości przyznania statusu osoby samotnie wychowującej obojgu rodzicom. [3]

Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich – https://www.rpo.gov.pl/pl/content/samotni-rodzice-maja-klopoty-z-ulgami-podatkowymi-rpo-pisze-do-minister-finansow

Objaśnienie:

[1]  Chodzi tutaj o art. 27f ust. 4 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U.2018. 200)  z którego dyspozycji wynika, że odliczenie ulgi  prorodzinnej dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

[2] Wynika to z art. 27f ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. 2018. 200).

[3] Wystąpienie RPO do Minister Finansów z dnia 4 czerwca 2018 r., nr  V.511.676.2014.AB/JB/EG.

Stan prawny na 23 lipca 2018 roku

W.K.

Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią, jeśli artykuł ten Państwa zainteresował lub potrzebują Państwo więcej informacji.