Odszkodowanie z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pracodawcy za wypadek przy pracy

Podstawowym aktem prawnym regulującym świadczenia przysługujące pracownikom z tytułu wypadku przy pracy jest ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.). Ustawa ta wprowadza generalną zasadę, że to Zakład ubezpieczeń społecznych jest podmiotem zobowiązanym do wypłaty świadczeń wynikających ze wspomnianej ustawy. Wyjątkiem od tej zasady jest odszkodowanie wypłacane przez pracodawcę za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Niejako „w zamian” za obciążenie systemu ubezpieczeń społecznych obowiązkiem wypłacania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, na pracodawców został nałożony obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Powyższa ustawa nie zawiera przepisu stwierdzającego, iż świadczenia z ustawy są zaspokojeniem wszelkich roszczeń wynikających z wypadku przy pracy, jak to miało miejsce do początku lat dziewięćdziesiątych. Z tego powodu przyjmuje się, że możliwe jest dochodzenie przez pracowników i ich rodziny świadczeń uzupełniających na podstawie przepisów ogólnych prawa cywilnego.
W ramach stosunku pracy zastosowanie mogą mieć przepisy art. 415-416, 430, 435-436 Kodeksu cywilnego. Unormowanie art. 435 Kodeksu cywilnego powoduje, iż praktycznie rzecz biorąc każdy pracodawca będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę na zasadzie ryzyka, gdyż w dzisiejszych czasach zdecydowana większość przedsiębiorstw jest wprawiana w ruch siłami przyrody. W ramach pozostawania w stosunku pracy zastosowanie do odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy może również mieć również przepis art. 436 Kodeksu cywilnego, na podstawie którego za wyrządzoną szkodę na zasadzie ryzyka odpowiada posiadacz samoistny mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, a także art. 430 Kodeksu cywilnego, który statuuje odpowiedzialność na zasadzie ryzyka osoby, w tym wypadku pracodawcy, powierzającej na własny rachunek wykonanie czynności przez inną osobę pozostającą pod jej kierownictwem i zobowiązaną do stosowania się do jej wskazówek. Przepis art. 430 Kodeksu cywilnego najczęściej będzie podstawą odpowiedzialności pracodawcy za wypadek przy pracy spowodowany przez jego pracownika, w którym poszkodowanym został inny pracownik. W pozostałych przypadkach odpowiedzialność pracodawcy będzie wynikała z przepisów art. 415 i 416 Kodeksu cywilnego, czyli przepisów warunkujących odpowiedzialność na zasadzie winy.
Oczywiście pracodawca może ubezpieczyć się od ryzyka związanego z koniecznością poniesienia odpowiedzialność cywilnej za wypadek przy pracy. Odpowiedzialność ubezpieczyciela będzie oczywiście uzależniona przede wszystkim od tego, czy pracodawca odpowiada na podstawie wskazanych powyżej przepisów Kodeksu cywilnego za następstwa wypadku przy pracy. Przy założeniu, że tak, to odpowiedzialność ubezpieczyciela będzie uzależniona od zakresu polisy ubezpieczeniowej, jaką wykupił pracodawca, gdyż np. ogólne warunki ubezpieczenia mogą wyłączać odpowiedzialność za pewne zdarzenia lub ograniczać jej wysokość.
W każdej sytuacji powinny zostać poddane ocenie konkretne okoliczności wypadku przy pracy i konkretna polisa ubezpieczeniowa pracodawcy (wraz z ogólnymi warunkami ubezpieczenia), co pozwoli stwierdzić czy odszkodowania należy domagać się od pracodawcy, od ubezpieczyciela czy też od obydwu tych podmiotów jednocześnie.

Autor: Maciej Turos, aplikant radcowski
Gregorowicz-Ziemba Krakowiak Gąsiorowski Kancelaria Prawna