Generalnie rzecz ujmując, odsetki ustawowe stanowią pewną formę odszkodowania za opóźnienie w płatności świadczenia pieniężnego.
Zaznaczyć należy, że wyodrębnić można odsetki za opóźnienie lub odsetki za zwłokę. Odsetki za zwłokę to odsetki należne wówczas, kiedy dłużnik nie spełnił świadczenia pieniężnego w terminie z powodu okoliczności za które ponosi odpowiedzialność.
Przy zwłoce – wierzyciel musi wykazać, że zwłoka była spowodowana z winy dłużnika. Natomiast w przypadku odsetek za opóźnienie kwestia ta pozostaje bez znaczenia. Poniżej zajmiemy się odsetkami ustawowymi należnymi za opóźnienie.
Odsetki ustawowe – istota
Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego „Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Podmiot, który nie otrzymał w oznaczonym terminie określonej kwoty pieniężnej ma prawo uzyskania odsetek ustawowych. Dla ich ustalenia konieczne jest tylko wskazanie na termin, w którym świadczenie miało być zrealizowane (a nie zostało) oraz kwoty głównej.
Odsetki ustawowe za opóźnienie – jaka kwota?
Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują, że jeśli stopa odsetek za opóźnienie nie została ustalona inaczej np. w umowie pomiędzy stronami, wówczas wierzycielowi, a zatem podmiotowi, który miał uzyskać określoną kwotę pieniężną należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.
Odsetki ustawowe zostały zdefiniowane w Kodeksie cywilnym generalnie jako odpowiadające wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. W roku 2016 wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 7% w stosunku rocznym.
Zaznaczyć jednak trzeba, że zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, jeśli wierzytelność byłaby oprocentowana według stopy wyższej, to wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Nie działa to jednak w przeciwnym kierunku.
Zaznaczyć też trzeba, że Kodeks cywilny wprowadza także postanowienia dotyczące odsetek maksymalnych. Maksymalna wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Oznacza to, że obecnie wynoszą one 14%. Uregulowano także, że jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.
Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. Oznacza to, że w zakresie odsetek maksymalnych za opóźnienie postanowienia Kodeksu cywilnego, opisane powyżej mają charakter przepisów bezwzględnie obowiązujących. Strony nie mogą ich zatem zmieniać.
MM.
