Odprawa pracownicza- okoliczności przyznania

Odprawa pracownicza jest jednym z uprawnień, jakie przysługują pracownikom. Podstawowym warunkiem jej przyznania jest staż pracy, ale nie tylko.

Kodeks pracy przewiduje kilka rodzajów odpraw:

1. odprawę rentową,
2. odprawę emerytalną,
3. odprawę pośmiertną

Istnieje jednakże jeszcze jedna odprawa związana z rozwiązywaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Kwestie te reguluje ustawa z 2003 r. (Dz.U. Z 2003 r. Nr 90, poz. 844).

Odprawa rentowa i emerytalna

Stosownie do postanowień Kodeksu pracy, w przypadku gdy pracownik nabędzie uprawnienia emerytalne lub rentowe i z tego powodu ustanie z nim stosunek pracy, może on otrzymać wynagrodzenie w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Ponadto odprawę taką można otrzymać tylko raz. Potwierdza to również SN w swojej uchwale II PZP 1/2010: „Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 92[1] § 2 k.p.).”

Komu przysługuje odprawa pośmiertna?

Z literalnego brzmienia przepisy, iż odprawa ta wiąże się ze śmiercią pracownika. Musi zostać spełniona jedna z dwóch przesłanek: pracownik pozostawał w momencie śmierci w stosunku pracy lub też pobierał świadczenia z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość odprawy zależy od stażu pracy.

Odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

1) małżonkowi,

2) innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 Odprawa pośmiertna nie jest wypłacana jednak zawsze. Jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika, wówczas członkowie jego rodziny otrzymują odszkodowanie od ubezpieczyciela, a pracodawca zostaje zwolniony z obowiązku zapłaty, chyba że kwota odszkodowania byłaby niższa niż wysokość odprawy.

 Odprawa przy zwolnieniach grupowych

W praktyce odprawa uregulowana w ustawie o zwolnieniach grupowych ma dość duże zastosowanie. Aby jednak móc skorzystać z uprawnień w niej określonych muszą zaistnieć niezbędne przesłanki materialne:

1. pracodawca musi zatrudniać co najmniej 20 pracowników,

2. dochodzi do rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niezależnych od pracowników

 Ustawa w swoim założeniu odnosi się do zwolnień co najmniej 10 pracowników w okresie nie przekraczającym 30 dni. Jednakże w sytuacji, gdy przyczyny niedotyczące pracowników stanowią wyłączną przyczynę rozwiązania stosunku pracy z indywidualnym pracownikiem, wówczas ustawa również znajdzie zastosowanie. Sposób rozwiązania nie ma tu znaczenia, dopuszczalne jest wypowiedzenie oraz rozwiązanie za porozumieniem stron. Dotyczy to również sytuacji, gdy pracodawca zmienił pracownikowi warunki pracy lub płacy, które zostały odrzucone przez pracownika i doszło do rozwiązania umowy (wyrok SN z 16.11.2000r., I PKN 79/00).

 W przeciwieństwie do odprawy emerytalnej i rentowej, odprawę przy zwolnieniu z przyczyn niedotyczących pracowników można otrzymać więcej razy, po spełnieniu się ustawowych warunków.

 Kto odprawy nie dostanie

Ustawa nie znajduje zastosowania do pracowników mianowanych ani pracowników tymczasowych. Ponadto pracownicy wykonujący zadania na zasadzie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, umowa o dzieło) również nie będą mogli skorzystać z prawa do odprawy.

 Wysokość odprawy

Przede wszystkim wiąże się ona ze stażem pracy u danego pracodawcy, a za datę rozpoczęcia tego stosunku należy przyjąć datę ustalenia stosunku pracy lub podpisania umowy o pracę.

 Art. 8.

1. Pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego

zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:

1) jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego

pracodawcy krócej niż 2 lata;

2) dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego

pracodawcy od 2 do 8 lat;

3) trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego

pracodawcy ponad 8 lat.

 Roszczenie o wypłatę odprawy przedawnia się, stosownie do art. 291 K.P. z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

 Warto pamiętać, że w sytuacji gdy ustawa nie będzie miała zastosowania, należność wypłaty odprawy nie musi być wykluczona. W takiej sytuacji należy odnieść się do postanowień układów zbiorowych pracy, regulaminu itp. Jeżeli akty te przewidują wypłatę odprawy, wówczas roszczenia pracownika będą należne.

Autor

Julita Mortka, aplikantka radcowska, Consuldimo