Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zmarłego – jak to wygląda?

Podatki to chyba ostatnia sprawa, o której myślą spadkobiercy po śmierci bliskiej osoby. Czasami jednak i śmierć osoby bliskiej rodzi pewne reperkusje podatkowe. W tym m.in. możliwa jest odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zmarłego. Co jednak mówią na temat  przepisy?

Generalnie z przepisów Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (tekst jednol. Dz. U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) nie wynika, aby spadkobierca był zobowiązany do złożenia za zmarłego deklaracji podatkowych (np. VAT czy PIT). Nie ma on zatem takiego obowiązku.

Idąc natomiast dalej wskazać trzeba, że granice sukcesji podatkowej wskazują przepisy Ordynacji Podatkowej. Zgodnie z treścią art. 97 § 1 Ordynacji Podatkowej „Spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § 2, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy”. Z przepisów wynika zatem, że spadkobiercy podatnika obejmują wymienione w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa jak np. zwrot nadpłaty czy prawo do zapłaty podatku w ratach oraz obowiązki. W sytuacji, gdy spadkodawcy należały się na mocy przepisów prawa podatkowego prawa o charakterze niemajątkowym związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, to takie uprawnienia mogą być przekazane spadkobiercom, o ile będą kontynuować działalność gospodarczą po zmarłym (art. 97 § 2 Ordynacji podatkowej).

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zmarłego a Kodeks cywilny

Z kolei jeśli chodzi o odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy, to zastosowanie znajdując tutaj przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednol. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.) w zakresie przyjęcia i odrzucenia spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Przepisy te stanowią, iż zasady odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązanie podatkowe są skonstruowane jak zasady odpowiedzialności za długi spadkowe.

Przepisy wyróżniają dwie sytuacje:

• gdy spadkobierca przyjmuje spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe (przyjęcie proste), czyli ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń z całego swojego majątku;

• gdy spadkobierca przyjmuje spadek z ograniczeniem odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), gdzie spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe całym swoim majątkiem, ale tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (aktywa). 

Istnieje także opcja odrzucenia spadku, co skutkuje wyłącznie odpowiedzialności za długi spadkowe, w tym podatkowe.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy dotyczy nie tylko podatków, ale także zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy, pobranych, a niewpłaconych podatków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta, niezwróconych przez spadkodawcę zaliczek na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie, opłaty prolongacyjnej, kosztów postępowania podatkowego oraz kosztów  upomnienia i kosztów postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałych do dnia otwarcia spadku.

Spadkobierca może zwrócić się do organu podatkowego z wnioskiem o określenie wysokości znanych temu organowi zobowiązań spadkodawcy, za które spadkobierca może ponosić odpowiedzialność (art. 306f § 1 Ordynacji podatkowej), o ile uprawdopodobni możliwość bycia spadkobiercą. Zaświadczenie określi tylko przybliżoną wysokość zobowiązania na podstawie posiadanych danych co do podstawy opodatkowania.  Jednakże dzięki temu spadkobierca będzie w stanie ustalić generalnie skalę własnej odpowiedzialności.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zmarłego a decyzja organu podatkowego

Zaznaczyć trzeba, że odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkobierców jest określana w drodze wydania decyzji przez organ podatkowy. Mówi o tym art. 100 Ordynacji podatkowej – zgodnie z którym „§ 1. Organy podatkowe właściwe ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy orzekają w odrębnych decyzjach o zakresie odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców lub określają wysokość nadpłaty albo zwrotu podatku. § 2. W decyzji organ podatkowy określa wysokość znanych w dniu otwarcia spadku zobowiązań spadkodawcy, o których mowa w art. 98 § 1 i 2, z zastrzeżeniem § 2a. § 2a. Wydając decyzję, organ podatkowy określa prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość poniesionej straty uprawniającej spadkobierców do skorzystania, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, z ulg podatkowych, wysokość nadpłaty lub zwrotu podatku, jeżeli ich wysokość jest inna niż wykazana w deklaracji złożonej przez spadkodawcę albo spadkodawca deklaracji nie złożył.  § 3. Termin płatności przez spadkobiercę zobowiązań, o których mowa w § 2, wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji”.

W związku z  powyższym, jeśli zmarły pozostawił nie zapłacone zobowiązania podatkowe, najpierw musi zostać wydana decyzja podatkowa, a z niej dopiero wynikał będzie termin do zapłaty podatku tj. 14 dni liczone od daty doręczenia decyzji spadkobiercy.

 WW.