Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa za składki ZUS

W jednym z poprzednich artykułów pisaliśmy o odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania podatkowe zbywcy. Jednak oprócz podatków, najczęstszymi stałymi zobowiązaniami przedsiębiorcy pozostają składki ZUS. Zatem kupując przedsiębiorstwo należy się zastanowić także nad ewentualną odpowiedzialnością za nieuregulowane przez zbywcę składki ubezpieczeniowe dotyczące zatrudnionych przez niego ludzi (chodzi o zatrudnienie na różnych podstawach prawnych).

Odpowiedzialność za składki ZUS – zasada ogólna

Odpowiedzialność za składki ZUS reguluje art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. (tekst jednol. Dz. U. z 2016 r. poz. 963).

Przepis ten mówi, że „Do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: (…) art. 112 § 1-5 (…) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa”.

Przepis ten przesądza zatem o odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania z tytułu składek ubezpieczeniowych zbywcy. Generalna zasada odpowiedzialności wygląda zatem tak jak opisana w artykule odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe zbywcy przedsiębiorstwa. Jest to zatem w szczególności odpowiedzialność solidarna oraz ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa.

Porównanie ww. przepisów prowadzi jednak do wniosku, że odesłanie dotyczy tylko art. 112 § 1-5 Ordynacji podatkowej. Natomiast możliwość ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania w związku z uzyskaniem zaświadczenia w sprawie zaległości została uregulowana w art. 112 § 6-7 Ordynacji podatkowej. Oznaczałoby to wątpliwości co do zastosowania ww. przepisów także do składek ZUS. Pytanie zatem czy uzyskując stosowne zaświadczenia nabywca przedsiębiorstwa może się zwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych przez sprzedawcę składek ZUS za pracowników/zleceniobiorców przedsiębiorstwa.

Odpowiedzialność za składki ZUS – czy nabywca przedsiębiorstwa odpowiada?

Doktryna tak odnosi się do ww. kwestii. „Nabywca przedsiębiorstwa nie odpowiada za zaległości podatkowe, które nie zostały wymienione w zaświadczeniu wydanym na podstawie art. 306g OrdPod (art. 112 § 6 OrdPod). Regulacja ta nie ma jednak zastosowania do zaległości składkowych, albowiem nabywca przedsiębiorstwa nie może się ubiegać o zaświadczenie co do zaległości składkowych na podstawie art. 306g OrdPod. Przepis art. 31 SysUbSpołU nie zawiera bezpośredniego odesłania do przepisów OrdPod dotyczących wydawania zaświadczeń, co oznacza, że nabywca nie ma interesu prawnego w ubieganiu się o wydanie takiego zaświadczenia. Takiej oceny nie zmienia art. 112 § 6 OrdPod ograniczający odpowiedzialność za zaległości do tych tylko, które wymieniono w zaświadczeniu wydanym na podstawie art. 306g OrdPod. Jeśli bowiem przepisy prawa nie dają podstaw do wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 306g OrdPod co do zaległości składkowych, to nabywca przedsiębiorstwa nie osiągnie „korzyści” polegającej na ograniczeniu jego odpowiedzialności wobec ZUS (zob. wyr. WSA w Warszawie z 30.6.2008 r., IIISa/WA 615/08 Legalis). Odmienne stanowisko zajął jednak SN, stwierdzając że na wniosek nabywcy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, za zgodą zbywającego, ZUS powinien wydać zaświadczenie o stanie zaległości składkowych zbywającego związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, powstałych do dnia nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (zob. uchw. SN z 17.1.2012 r., I UZP 9/11, OSNP 2012, Nr 13–14, poz. 177)” – z komentarza do art. 31 System ubezpieczeń społecznych red. Gudowska, Strusińska-Żukowska 2014, wyd. 2/Strusińska-Żukowska.

Z kolei inny z autorów stwierdził, że „Zgodnie z 112 § 6 o.p. nabywca nie odpowiada za zaległości niewykazane z zaświadczeniu, a contrario – odpowiada tylko za te zaległości, które wykazane są w zaświadczeniu. Niestety prawodawca nie odwołał się w ustawie systemowej do art. 306 g o.p. W wyroku WSA w Warszawie z dnia 30 czerwca 2008 r., III SA/Wa 615/08 , LEX nr 477224, wskazano, że ustawa systemowa pozwala na odpowiednie stosowanie, do należności z tytułu składek, przepisów, ustawy – Ordynacja podatkowa, ale zastosowanie mają tylko przepisy enumeratywnie wymienione w art. 31  u.s.u.s. W efekcie zastosowanie na gruncie tej pierwszej ustawy art. 306 g o.p., który stanowi, że organy podatkowe, za zgodą zbywającego, wydają na wniosek nabywcy, o którym mowa w art. 112 § 1 zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych zbywającego, nie może mieć miejsca. Ze stanowiskiem zawartym w wyroku z pewnością należy zgodzić się w części dotyczącej możliwości zastosowania art. 306 g o.p. Rzeczywiście nabywca nie może uzyskać zaświadczenia na podstawie tego przepisu. Skoro jednak przepis art. 112 o.p. należy stosować „odpowiednio”, to uzasadnione będzie uznanie, że w przepisie tym – na gruncie problematyki należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne – chodzi o zaświadczenie wydawane przez Zakład na podstawie art. 217-220 k.p.a.”. – za Wantoch-Rekowski Jacek (red.), Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz.

Odpowiedzialność za składki ZUS – podsumowanie

Jak zatem wynika z poglądów doktryny brak jest jednoznacznego stanowiska w tym zakresie. Zdaniem jednego z autorów skoro nie ma bezpośredniego odnośnika do 112 § 6-7 Ordynacji podatkowej to nie jest możliwe ograniczenie odpowiedzialności za niezapłacone składki ZUS. Z kolei w przekonaniu drugiego z autorów możliwe jest wyłączenie odpowiedzialności poprzez uzyskanie zaświadczenia z ZUS w trybie art. 220 k.s.a. – skoro przepisy Ordynacji podatkowej w tym zakresie powinny być stosowane odpowiednio. Zaznaczyć należy, że nic nie stoi na przeszkodzie w uzyskaniu ww. zaświadczenia z ZUS o niezaleganiu ze składkami. Niezależnie od tego dla zabezpieczenia swojej sytuacji nabywca przedsiębiorstwa może wystąpić do ZUS o wydanie decyzji co do interpretacji ww. przepisu Ustawy systemowej. Pozwala na to art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2015, poz. 584 ze zm.). O procedurze uzyskiwania interpretacji ZUS pisaliśmy już wcześniej w jednym z artykułów. Dzięki temu nabywca przedsiębiorstwa uzyska informację czy i w jaki sposób uzyskane zaświadczenie o niezaleganiu z ZUS będzie go chronić.

GM.