Obowiązki i prawa członków zarządu wg umowy i statutu spółki

29 lipca 2009

7428

Zakres praw i obowiązków członków zarządu statuuje przede wszystkim przepis art. 201 ksh – w stosunku do spółki z ograniczona odpowiedzialnością, oraz art. 368 ksh w stosunku do spółki akcyjnej. Przepisy te przewidują, iż zarząd prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ja na zewnątrz. Ogólną zasadą – jednolitą tak dla spółek z o.o., jak i spółek akcyjnych- jest zasada domniemania kompetencji zarządu. Jeśli zatem istnieją wątpliwości, do kogo należy kompetencja w zakresie wskazanym w przepisie, należy przypisać ją – w myśl powyższej zasady – zarządowi. Przepisy ksh kształtują zarząd spółki jako organ posiadający niemal pełnię władzy wykonawczej. Zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych, wspólnicy mogą co prawda zarząd powołać lub odwołać, nie mają jednak prawa wiążąco wpływać na konkretne jego decyzje, nie mogą również skutecznie zmusić zarządu do dokonania określonej czynności. Mogą jednak w umowie spółki (statucie) w znacznym stopniu samodzielnie, choć nie dowolnie, określić zakres kompetencji zarządu. Wspólnicy mogą np. zdecydować, że zarząd będzie obowiązany zasięgać zezwolenia rady nadzorczej przed dokonaniem wymienionych w umowie spółki czynności, jak np. rozporządzenie majątkiem spółki określonej wartości lub ustanawianie prokurentów, bądź, że podjęcie przez zarząd określonych czynności będzie wymagało uprzedniej uchwały Zgromadzenia Wspólników (Akcjonariuszy). Pamiętać niemniej należy, iż zgodnie z art. 204 § 2 (art. 372 § 2) ksh, prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. W konsekwencji oznacza to, iż wszelkie ograniczenia zarządu, ustanowione w umowie spółki (statucie) nie są skuteczne na zewnątrz, tzn. umowa podpisana z osobą trzecią, pomimo braku stosownej zgody Rady Nadzorczej czy Zgromadzenia Wspólników (Akcjonariuszy), pozostaje ważna, może jednak rodzić, stosownie do art. 17 ust. 3 ksh, odpowiedzialność członków zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy spółki (statutu) – tzw. odpowiedzialność organizacyjna, skutkująca możliwością odwołania z zarządu oraz ewentualnie powstaniem roszczeń odszkodowawczych.
Zgodnie natomiast z art. 204 § 1 ksh prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Stosownie do tego przepisu nie jest dopuszczalne – nawet w umowie spółki – przypisanie szerszego zakresu kompetencji zarządu jednemu z jego członków, a mniejszego innemu członkowi zarządu, chyba że taka możliwość wynika wyraźnie z przepisów prawa (jak choćby z art. 208 § 8 czy art. 371 § 2 zd. 2 ksh, przewidujący, że w razie równości głosów umowa spółki może przyznać decydujący głos prezesowi zarządu, jak również przyznać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu). Wspomniany przepis art. 204 § 1 ksh ustanawia zatem zasadę równości praw członków kolegialnego organu spółki, jakim jest zarząd, w zakresie prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji. Wskazać przy tym należy, iż uprawnienia członków zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością do prowadzenia spraw spółki zostały podzielone na sprawy nieprzekraczajace i przekraczające zakres zwykłych czynności spółki. W tym pierwszym przypadku każdy członek zarządu może samodzielnie prowadzić sprawy spółki, w tym drugim przypadku jest wymagana uprzednia uchwała zarządu. Biorąc pod uwagę nieostry zakres wspominanego powyżej podziału spraw, wspólnicy nierzadko decydują się jednak na wewnętrzny podział kompetencji pomiędzy poszczególnych członków zarządu w umowie spółki. W przypadku spółki z o.o. wewnętrzny podział może nastąpić także w regulaminie zarządu. Tam można określić, za jakie sprawy w spółce odpowiada każdy z członków zarządu, np. członek zarządu ds. finansowych, ds. marketingowych lub ds. pracowniczych. Jest to jednak tylko wewnętrzny podział kompetencji , którego naruszenie nie wywoła skutku w postaci nieważności danej czynności prawnej, a jedynie może spowodować odpowiedzialność organizacyjną członka zarządu. Natomiast w spółce akcyjnej takiego rozróżnienia, na sprawy nieprzekraczające oraz przekraczające zakres zwykłego zarządu, już nie ma – tu przyjmuje się, w myśl art. 371 ksh, zasadę kolegialnego prowadzenia wszystkich spraw spółki. Jest to niemniej przepis względnie wiążący, stąd w statucie spółki można inaczej postanowić.
Z kolei na mocy wspomnianego przepisu art. 208 § 8 czy art. 371 § 2 zd. 2 ksh umowa spółki lub statut może przyznać jednemu z członków zarządu – ale tylko pełniącemu funkcję prezesa zarządu – dodatkowe uprawnienia, w postaci decydującego głosu przy podejmowaniu uchwał przez zarząd, jak również może przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu. Prezes zarządu może zatem, o ile upoważnia go do tego umowa spółki (statut) zmienić porządek obrad posiedzenia zarządu, usuwać bądź dodawać określone punkty porządku obrad, ograniczać czas wystąpień pozostałych członków zarządu, zarządzać przerwy, formułować treść projektów uchwał, itp. W świetle art. 208 § 8 i art. 371 § 2 zd. 2 ksh, nie jest możliwe przyznanie wyżej wymienionych uprawnień tylko w regulaminie zarządu, albowiem oba te przepisy przewidują, iż można to uczynić wyłącznie w umowie spółki (statucie).