Nowa forma czynności prawnych – forma dokumentowa

W dniu 8 września 2016 roku w życie weszła nowelizacja Kodeksu cywilnego, na podstawie ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny, ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz. U. z 2015 r. poz. 1311). Wspomniana ustawa wprowadziła do obrotu prawnego nową formę czynności prawnych.

Nowe przepisy wprowadziły formę dokumentową. W ten sposób ustawodawca postanowił zerwać z tradycyjnym rozumieniem dokumentu, który wynikał z art. 245 Kodeksu postępowania cywilnego(Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296). Wymieniony artykuł rozumiał dokument, jako pismo zawierające oświadczenie wraz z własnoręcznym podpisem osoby składającej to oświadczenie.

Z kolei po wejściu w życie zmian dokument jest zdefiniowany jako nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią (art. 77³ Kodeksu cywilnego). Ta szeroka definicja pozwala zaliczyć do dokumentów takich nośników jak obraz, dźwięk czy grafika i nie ma znaczenia na jakim nośniku są umieszczone (smartfon, komputer czy inne).

Dodatkowo nowe przepisy pozwalają na odformalizowanie pewnych czynności poprzez wprowadzenie dokumentowej formy czynności prawnych, czyli całkowicie wystarcza złożyć oświadczenie woli w postaci dokumentu, tak aby możliwe było ustalenie osoby składającej oświadczenie (art. 77² Kodeksu cywilnego). Przy takiej formie składania oświadczenia muszą być zachowane przesłanki takie jak:

– złożenie oświadczenia woli na jakimkolwiek nośniku informacji;

– musi istnieć możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia oraz;

– możliwe będzie ustalenie osoby składającej to oświadczenie.

Przykładem zachowania tej formy dokumentowej jest skierowanie z przypisanych do konkretnych osób skrzynek mailowych wiadomości elektronicznych, które zawierają oświadczenia woli wyrażające chęć zawarcia umowy. W takiej sytuacji nawet pojedyncza wiadomość mailowa nabywa charakteru dokumentu.

Oczywiście zastosowanie omawianej formy czynności prawnej wywołuje skutki. Podstawową zasadą jest, że w przypadku, gdy ustawa zastrzega formę dokumentową bez określania skutku to wtedy w przypadku niezachowania zastrzeżonej formy (oprócz wyjątków wskazanych w Kodeksie cywilnym) brak będzie możliwości dopuszczenia w sporze dowodu w postaci zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności (rygor ad probationem). Poza tym przepisy o skutkach niezachowania formy dokumentowej (dla celów dowodowych) nie są stosowane do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.

Natomiast w przypadku, gdy ustawodawca zastrzegł formę dokumentową, aby wywołać wskazane skutki (rygor ad eventum) lub pod rygorem nieważności (rygor ad solemnitatem) czynność wywoła określone skutki albo będzie ważna, jeśli zachowano formę dokumentową.

W sytuacji, gdy dla dokonania konkretnej czynności prawnej forma została zastrzeżona przez strony (tzw. pactum de forma) bez określenia skutków niezachowania tej formy to w razie wątpliwości interpretacyjnych forma dokumentowa zostanie uznana za zastrzeżenie formy dokumentowej wyłącznie dla celów dowodowych. Zgodnie z wolą stron forma dokumentowa może być zastrzeżona pod określonym rygorem (dla wywołania określonych skutków, pod rygorem nieważności). Jednakże strony nie mogą zastrzec formy łagodniejszej niż ta, która wynika z ustawy.

Zmiany wynikają z potrzeby dostosowania przepisów do postępu technologicznego (np. przeprowadzenie dowodów z korespondencji mailowej czy sms-owej).

WW.