Rada Ministrów przyjęła w dniu 12 sierpnia 2014 r. projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadzający istotne zmiany m.in. w zakresie spadkobrania.
Szczególnie istotna zmiana dotyczyć ma odpowiedzialności za długi spadkowe. Obecnie zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego „Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić”. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zostać złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o spadku, zaś obecnie brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie skutkuje nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych (np. osoba niepełnoletnia), względnie osoba co do której zachodzi podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia albo też osoba prawna. W takich przypadkach brak złożenia oświadczenia oznacza automatyczne przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują także zasadę, zgodnie z którą jeśli jeden ze spadkobierców przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, to uważa się także, że także spadkobiercy, którzy nie złożyli w terminie żadnego oświadczenia, przyjęli spadek w ten sam sposób. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza z kolei, że odpowiedzialność za długi spadkowe ograniczona jest tylko do tzw. stanu czynnego spadku, tj. do wartości aktywów spadku. Jeśli zatem wartość aktywów wynosić będzie np. 200, zaś wartość długów spadkowych 500 – wówczas odpowiedzialność spadkobiercy będzie się ograniczać jedynie do stanu czynnego spadku, a zatem wartości aktywów tj. kwoty 200.
W przypadku prostego przyjęcia spadku spadkobierca odpowiadać będzie za długi spadkodawcy bez żadnych ograniczeń całym swoim majątkiem, niezależnie od tego czy majątek uzyskany w drodze spadku będzie wystarczający na pokrycie tych długów czy też nie.
Oczywiste jest zatem, że w przypadku spadku obciążonego zobowiązaniami bardziej opłacalne pozostawało przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Czasami jednak czy to z braku wiedzy na temat sytuacji prawnej spadkodawcy, czy braku świadomości prawnej – spadkobiercy nie dochowywali w/w 6-cio miesięcznego terminu do złożenia oświadczenia, co skutkowało nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe.
Aby ograniczyć te negatywne skutki upływu terminu do złożenia oświadczenia – nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadzić ma zasadę, zgodnie z którą brak oświadczenia w terminie 6 miesięcy wiązać się będzie z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, tj. z odpowiedzialnością za długi spadkowe ograniczoną do wartości aktywów spadkowych. Po zmianie zasadą będzie zatem przyjmowanie spadku z ograniczeniem odpowiedzialności, a nie – jak obecnie – bez ograniczenia. Projekt ustawy przewiduje przy tym składanie przez spadkobierców wykazu inwentarza spadku w sądzie lub przed notariuszem (prywatny wykaz inwentarza). Wykaz ten powinien obejmować aktywa i pasywa spadku, a spłata długów będzie następować właśnie zgodnie z tym wykazem. Złożenie przez spadkobiercę wykazu inwentarza ma uruchamiać ogłoszenie dokonywane przez sąd spadku. Ogłoszenie w przedmiocie złożenia wykazu inwentarza sąd będzie zamieszczał na stronie internetowej sądu spadku oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku. Ma to umożliwić wierzycielom spadkowym zapoznanie się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej. Tak jak do tej pory będzie można uzyskać spis inwentarza, sporządzany za odpłatnością przez komornika sądowego na polecenie sądu.
W celu ochrony wierzycieli spadkowych projekt ustawy wprowadza zasadę, zgodnie z którą, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, będzie ponosił odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Ta odpowiedzialność nie będzie miała zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
GM.
