Mobbing – prawne środki przeciwdziałania mobbingowi

Rozwój środowiska korporacyjnego i wysokiej konkurencji na rynku pracy sprawia, iż mobbing pozostaje w ostatnich latach coraz bardziej powszechny. Nie bez znaczenia jest również wysoka hierarchizacja środowiska pracy oraz uwarunkowania wynikające z kulturowych przekonań dotyczących roli kobiet i mężczyzn w społeczeństwie.

Zjawisko mobbingu zostało pierwszy raz zauważone i dokładnie zbadane przez Heinza Leymanna, szwedzkiego specjalistę i psychologa, zajmującego się problematyką środowiska pracy. Aby można było mówić o mobbingu, wystarczy że pracownik doświadcza zaledwie jednego z poniższych zachowań, pogrupowanych w 5 kategorii:

Mobbing – działania zaburzające proces komunikowania się w firmie:

• Ograniczanie możliwości swobodnego wypowiadania się pracowników, zarówno przez przełożonego, bądź przez współpracowników,
• Nieustanne przerywanie toku wypowiedzi pracownika,
• Podnoszenie głosu, stosowanie wyzwisk i gróźb,
• Bezustanna krytyka dotycząca nie tylko pracy, ale także np. życia osobistego
• Nękanie telefoniczne,
• Gesty bądź spojrzenia jednoznacznie nacechowane negatywnie.

Mobbing – działania powodujące negatywny odbiór osoby w zakładzie pracy:

• Plotkowanie, obmawianie czy też wymyślanie przezwisk,
• Ośmieszanie lub kompromitowanie osoby poprzez wykorzystanie sytuacji z różnych sfer życia,
• Żarty, parodiowanie, wyśmiewanie ofiary ze względu na jej pochodzenie, rasę lub orientację seksualną,
• Wyśmiewanie przekonań religijnych, politycznych, światopoglądowych,
• Wyśmiewanie niepełnosprawności bądź innych ułomności, sugerowanie choroby psychicznej,
• Składanie propozycji o podtekście seksualnym.

Mobbing – działania mające wpływ na sytuację osoby prześladowanej:

• Kwestionowanie decyzji podejmowanych przez ofiarę,
• Omijanie ofiary przy rozdzielaniu zadań, by wykazać jej nieprzydatność,
• Zlecanie zadań, po czym publiczne ich odbieranie,
• Wydawanie poleceń, które są absurdalne albo bezsensowne,
• Przydzielanie zadań znacznie poniżej kwalifikacji,
• Przyznawanie zadań, które mają nierealistyczny termin wykonania,

Mobbing – działania mające szkodliwy wpływ na stan zdrowia osoby prześladowanej:

• Zlecanie prac niedopasowanych do fizycznych możliwości ofiary,
• Znęcanie się i groźby,
• Przyczynianie się do ponoszenia kosztów przez ofiarę mobbingu,
• Znęcanie się psychiczne,
• Molestowanie seksualne i działania o podłożu seksualnym.

Mobbing – działania wpływające na negatywne interakcje społeczne ofiary w miejscu pracy:

• Izolowanie osoby prześladowanej,
• Unikanie społecznych interakcji z ofiarą,
• Ignorowanie obecności osoby prześladowanej w środowisku pracowniczym.

Nie jest tajemnicą, że koszty, na jakie narażony jest pracodawca w związku wystąpieniem działań o charakterze mobbingowym bądź posądzania o nie, są dotkliwe. Nie tylko są to straty finansowe, ale również wizerunkowe, mogące położyć się cieniem na reputacji firmy wśród konsumentów oraz przyszłych pracowników. Jednym ze sposobów na minimalizację tych kosztów jest wprowadzenie skutecznej polityki przeciwdziałania mobbingowi.

Mobbing – jak przeciwdziałać mobbingowi?

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w środowisku pracy. Pracodawca ma możliwość realizacji tego obowiązku poprzez stworzenie odpowiedniej procedury lub zarządzenia wewnętrznego, w którym w sposób jasny i czytelny określa swój negatywny stosunek wobec wszelkich form mobbingu. Istotna jest również kwestia wprowadzenia Wewnętrznej Polityki Antymobbingowej, która powinna szczegółowo określać:

• Działania, jakie powinien podjąć pracownik będący świadkiem lub ofiarą mobbingu,
• Organy, do których należy skierować skargę,
• Szczegółowy opis układu skargi, sposobu jej rozpatrywania oraz składu komisji rozpatrującej,
• Sankcje wobec osób, którym udowodniono działania o charakterze mobbingowym,
• Sposoby przeciwdziałania zjawisku w przyszłości,
• Środki pomocy osobie pokrzywdzonej.

Uzupełnieniem bądź podstawą do stworzenia zapisów Wewnętrznej Polityki Antymobbingowej może być Kodeks Etyki Zawodowej. Jest to kolejny przejaw zainteresowania pracodawcy kwestią zapewnienia pracownikom środowiska wolnego od działań mobbingowych. Kodeks powinien określać zasady etycznego i rzetelnego postępowania w sytuacjach zawodowych, z uwzględnieniem obowiązków względem współpracowników oraz klientów firmy.

Przeciwdziałać mobbingowi ma również odpowiedzialność, jaka ciąży na pracodawcy w przypadku potwierdzenia zarzutów mobbingu. Pracownik ma możliwość ubiegania się o stosowne odszkodowanie oraz domagać się poniesienia przez pracodawcę odpowiedzialności karnej. W zależności od charakteru popełnionego czynu, pracodawca narażony jest na karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności, co stanowi skuteczny element walki z mobbingiem.

Mobbing – podsumowanie

Ustawodawca przewiduje, iż obowiązek przeciwdziałania mobbingowi ciąży na pracodawcy. Ze względu na dobro firmy oraz ewentualne straty wizerunkowe oraz finansowe, warto przedsięwziąć pewne kroki, zmierzające do zminimalizowania ryzyka działań o charakterze mobbingowym. Do najważniejszych należą: Kodeks Etyki Pracy, Wewnętrzna Polityka Antymobbingowa oraz istniejące sankcje dla pracodawców.

PW