W Polsce zawieranie pomiędzy małżeństwami małżeńskich umów majątkowych, popularnie zwanych intercyzami należy mimo wszystko dalej do rzadkości. Brak takiej umowy sprawia, że w momencie zawarcia związku małżeńskiego powstaje tzw. małżeńska wspólność majątkowa. Zwykle małżonkowie nie poświęcają tej kwestii większej uwagi, aż do momentu kiedy staje się ona źródłem poważnych problemów. W pewnym momencie może się pojawić taki temat jak odpowiedzialność za długi małżonka-przedsiębiorcy.
Czy zatem w przypadku zaciągnięcia zobowiązań przez małżonka-przedsiębiorcę, wierzyciele mogą domagać się egzekucji majątku wspólnego małżonków?
Majątek w małżeństwie – jak kwestia ta została uregulowana prawnie?
Zgodnie z przepisami prawa, w małżeństwie zakłada się istnienie dwóch, odrębnych majątków osobistych, należących do każdego z małżonków oraz jednego majątku wspólnego, zwanego inaczej dorobkowym.
Majątek osobisty, należący do jednego z małżonków, obejmuje na przykład:
- Rzeczy, które dana osoba nabyła przed zawarciem małżeństwa,
- Wynagrodzenie za pracę, które nie zostało jeszcze wypłacone,
- Przedmioty użytku osobistego (biżuteria, odzież),
- Przedmioty uzyskane wskutek darowizny, dziedziczenia lub zapisu,
- Prawa własności przemysłowej,
- Prawa autorskie oraz pokrewne,
- Prawa przysługujące tylko jednej z osób,
- Prawa oraz przedmioty, które dana osoba nabyła w zamian za część majątku osobistego.
Majątek wspólny obejmuje z kolei:
- Rzeczy, które zostały nabyte po ślubie,
- Wynagrodzenia za płacę i dochody małżonków z działalności zarobkowej, które zostały wypłacone małżonkom,
- Dochody z majątku osobistego oraz wspólnego,
- Środki przechowywane na rachunkach emerytalnych.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość swobodnej zmiany ustawowego ustroju majątkowego poprzez podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej (potocznie nazywanej intercyzą).
Najczęściej, osoby, które decydują się na podpisanie takiej umowy dokonują podziału majątku wspólnego, co sprawia, że każdy z małżonków może zaciągać i spłacać zobowiązania od tej pory niezależnie. Skutki intercyzy obejmują jednak jedynie takie długi, które powstały już po jej zawarciu. Intercyza nie ma natomiast zastosowania do zobowiązań, które zaciągnięto przed jej podpisaniem.
Kiedy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego?
Jeżeli przedsiębiorca prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej rozpoczyna po zawarciu małżeństwa, wówczas firma w całości zaliczana jest do majątku wspólnego (chyba, że jej założenie jest w całości sfinansowane przez środki z majątku osobistego, co jednak należy do rzadkości).
Odpowiedzialność za długi małżonka-przedsiębiorcy w przypadku wyrażenia zgody
To, czy małżonek, który nie prowadzi działalności gospodarczej będzie odpowiadać majątkiem wspólnym za zobowiązania zaciągnięte przez małżonka-przedsiębiorcę zależy od tego, czy współmałżonek zgodził się na zaciągnięcie zobowiązania, czy też odbyło się to bez jego zgody.
Jeżeli współmałżonek zgodził się na zawarcie umowy przed transakcją lub po jej zawarciu w dokumencie urzędowym lub prywatnym, wówczas sąd nada tytułowi egzekucyjnemu przeciwko takiemu przedsiębiorcy klauzulę wykonalności skierowaną przeciwko jego małżonkowi (z ograniczeniem odpowiedzialności wyłącznie do majątku objętego wspólnością majątkową).
Zatem po uzyskaniu takiej zgody, długi zaciągnięte w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej mogą zostać spłacone z majątku osobistego dłużnika oraz majątku wspólnego małżonków.
W ten sposób egzekucję można skierować także do tych składników majątku wspólnego, które służą zaspokajaniu potrzeb rodziny (np. samochód, nieruchomość, itd.).
Odpowiedzialność za długi małżonka-przedsiębiorcy, jeśli zgody nie było
Jeżeli małżonek nie udzielił zgody na zawarcie umowy przez małżonka-przedsiębiorcę w odpowiedniej formie, wówczas nie ma możliwości ubiegania się o nadanie klauzuli przeciwko małżonkowi dłużnika.
W takich przypadkach egzekucję można prowadzić wyłącznie z:
- Wynagrodzenia za pracę dłużnika,
- Majątku osobistego dłużnika,
- Dochodów uzyskiwanych z innej działalności zarobkowej dłużnika,
- Przedmiotów majątkowych, wchodzących w skład przedsiębiorstwa
- Korzyści uzyskanych z praw własności przemysłowej, autorskich, pokrewnych i innych praw twórcy przysługujących dłużnikowi.
Przedmioty majątkowe, które wchodzą w skład przedsiębiorstwa, podlegają egzekucji nawet bez zgody małżonka, jeżeli sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności wyłącznie do przedsiębiorstwa będącego składnikiem majątku wspólnego małżonków.
W żadnym wypadku natomiast, egzekucji nie podlegają przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego małżonka osoby będącej dłużnikiem.
Podsumowując…
Kwestia odpowiedzialności za długi małżonka-przedsiębiorcy powstałe w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej uzależniona jest generalnie od uzyskania zgody ich zaciągnięcie.
Joanna Jaskiernia – współpracownik Portalu
