Kurator dla spółki – kiedy się go ustanawia i jakie są jego obowiązki

Kuratela jest instytucją niejednorodną, zróżnicowaną i służy realizacji różnych celów i funkcji. Kuratora ustanawia się w wypadkach przewidzianych w ustawie dla osoby fizycznej lub osoby prawnej. Osobami prawnymi są Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (art. 33 Kodeksu cywilnego, dalej k.c.). Osoby prawne działają przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie (art. 38 k.c.). Osoba prawna działa, tj. prowadzi swoje sprawy (sfera stosunków wewnętrznych), jak i podejmuje czynności związane z jej reprezentacją (sfera stosunków zewnętrznych).

Zgodnie z art. 42 k.c., jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku ustanowionych organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. – przesłanki ustanowienia kuratora. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację  (art. 42 § 2 k.c.) – zakres kompetencji kuratora.

Kurator dla spółki – jakich spółek dotyczy

Instytucja kuratora uregulowana w art. 42 k.c. dotyczy ogółu osób prawnych. Spośród spółek handlowych (art. 1 § 2 Kodeksu spółek handlowych, dalej k.s.h.) status osoby prawnej posiadają spółki kapitałowe – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna (art. 4 § 1 pkt 2  k.s.h.). Obie spółki uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru (art. 12 k.s.h.). Organem każdej z tych spółek właściwym do prowadzenia jej spraw i reprezentowania jest zarząd (art. 210 § 2 k.s.h. oraz art. 368 § 1 k.s.h.).

[emaillocker]

Zarząd może być również ustanowiony w spółce partnerskiej. Spółka partnerska nie posiada osobowości prawnej i należy do kategorii osobowych spółek prawa handlowego. Powstaje z chwilą wpisu do rejestru (art. 94 k.s.h.), nie uzyskuje jednak statusu osoby prawnej. Jest jednostką organizacyjną posiadającą jedynie tzw. zdolność prawną tj. możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków w ograniczony zakresie (art. 8 k.s.h.) Zgodnie z art. 97 k.s.h. umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi. Powołanie zarządu jest alternatywą dla typowego dla tej spółki sposobu jej reprezentacji realizowanego przez partnerów spółki (art. 97 § 1 zd. 2). Zarząd w spółce partnerskiej został stworzony na wzór zarządu spółki z o.o. – do powołanego w spółce partnerskiej zarządu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zarządu spółki z o.o., m.in. regulujące skład i zasady powoływania członków tego organu (art. 97 § 2 k.s.h.).

Kurator dla spółki – w jakich okolicznościach jest ustanawiany

Jak wskazano powyżej, zgodnie z art. 42 k.c., kurator jest ustanawiany, jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku ustanowionych organów.

W odniesieniu do spółek prawa handlowego brak organów powołanych do prowadzenia spraw spółki oznacza więc przede wszystkim brak zarządu w spółce. Brak zarządu w spółce należy rozumieć jako sytuację, w której organ spółki z różnych przyczyn nie został obsadzony.

Niemożność prowadzenia przez spółkę swych spraw, spowodowana brakiem zarządu spółki, występuje tylko wtedy, gdy zakłócenie w działaniu spółki nie ma charakteru jednostkowego, i wykazuje cechę pewnej trwałości (uchwała SN, 30.041993r., III CZP 47/93).

Jednakże brak zarządu w spółce nie jest wystarczającym warunkiem ustanowienia kuratora w razie istnieniu organu uprawnionego do powołania członków tego organu w zwykłym trybie – jak podkreślił Sąd Najwyższy na gruncie spółki akcyjnej – hipoteza art. 42 § 1 jest spełniona dopiero wówczas, gdy nie ma organów ustawowych (statutowych) lub osób zdolnych /uprawnionych do powołania zarządu spółki (Postanowienie SN z dnia 7 maja 2004 r., III CK 249/03). Oznacza to, że hipotezy określonej w art. 42 § 1 k.c. nie można utożsamiać z sytuacją, w której brak jest kandydatów na członków zarządu lub brak jest zgody, co do wyboru konkretnych kandydatów i wobec tego organ ten nie funkcjonuje spółce.

Kurator dla spółki – kto go wyznacza i jakie są jego obowiązki

Kuratora dla osoby prawnej, na podstawie art. 42 § 1 k.c., ustanawia sąd rejestrowy w postępowaniu nieprocesowym. W odniesieniu do spółki partnerskiej będzie to możliwe na podstawie art. 42 k.c. w zw. z art. 33¹ k.c., który stanowi, że do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Kompetencje kuratora są ściśle zakreślone i ograniczają się w pierwszej kolejności do dokonywania czynności zmierzających do wyłonienia przez osobę prawną, na właściwych dla niej zasadach, brakujących jej organów.

Ustanowiony dla spółki kurator nie ma prawa wchodzić w kompetencje organu spółki i „zastępować” zarządu. Nie zostaje on bowiem ustanowiony w celu bieżącego prowadzenia spraw spółki. Wynika to jednoznacznie z treści art. 42 § 1 k.c – podstawowym zadaniem kuratora jest, bez zbędnej zwłoki, przełamać istniejący w funkcjonowaniu spółki impas, a nie wchodzić w rolę członków zarządu spółki. Ustanowienie kuratora nie może równać się ustanowieniu zarządu jednoosobowego zarządu.

Kurator dla spółki ustanowiony w celu powołania jej organów nie ma uprawnienia do powołania zarządu i nie zastępuje walnego zgromadzenia ani rady nadzorczej tej spółki (Postanowienie SN z dnia 7 maja 2004 r., III CK 249/03).

Ustanawiając kuratora dla osoby prawnej na podstawie art. 42 § 1 k.c. sąd w zaświadczeniu określa zakres jego uprawnień. W każdym przypadku ustanowienia kuratora dla osoby prawnej na podstawie art. 42 § 1 k.c. o zakresie jego uprawnień rozstrzyga wydane przez sąd zaświadczenie.

Uprawnienia określone w zaświadczeniu muszą się mieścić w granicach możliwych kompetencji kuratora wskazanych w art. 42 § 2 k.c. (Uchwała SN z dnia 8 marca 2012 r., III CZP 95/11).

Umocowanie kuratora może objąć – na wypadek niemożności przywrócenia osobie prawnej możliwości działania przez organy – czynności skierowane na likwidację osoby prawnej. Chodzi tu o ogół czynności nieodzownych do likwidacji osoby prawnej, czyli do jej wyeliminowania z obrotu prawnego w drodze odpowiedniego postępowania, ze względu na niemożność wyłonienia organów potrzebnych do działania.

Kurator dla spółki ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 k.c. może, jeżeli został do tego umocowany w wydanym mu zaświadczeniu, wystąpić do sądu rejestrowego w imieniu reprezentowanej spółki z wnioskiem o jej rozwiązanie w postępowaniu toczącym się w trybie nieprocesowym (Uchwała SN z dnia 8 marca 2012 r., III CZP 95/11).

Kurator ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 k.c. dla osoby prawnej (w tym przypadku dla spółki) jest jej przedstawicielem ustawowym. W konsekwencji kurator w zakresie mieszczących się w granicach jego umocowania czynności działa w imieniu spółki, dla której został ustanowiony (por. Uchwała z dnia 8 marca 2012 r., III CZP 95/11).

[/emaillocker]

 PW.