Kontrola postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania

Wyrokiem z dnia 13 lipca 2009 roku, sygn. akt SK 46/08, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 437§ 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego, w części, w której zezwala na dokonywanie przez sądy okręgowe zmiany w postanowieniach sądów rejonowych polegającej na uwzględnieniu wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania, jest zgodny z art. 41 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji RP.

Wyrok zapadł w związku ze skargą konstytucyjną, w której podniesiono, iż kwestionowana regulacja części, w jakiej nie wyłącza możliwości zastosowania tymczasowego aresztowania przez sąd odwoławczy w wyniku rozpoznania zażalenia prokuratora na postanowienie sądu pierwszej instancji, w którym odmówiono zastosowania tego środka, narusza gwarancje wolności osobistej oraz zasadę instancyjnej kontroli orzeczeń sądowych, wyrażone w ustawie zasadniczej.

Potwierdzając konstytucyjność zaskarżonych przepisów, Trybunał przyjął, że sąd, który rozpoznaje zażalenie w sprawie zasadności i legalności zastosowania tymczasowego aresztowania, należy uznać za sąd odwoławczy, a tym samym nie jest konieczne przyznanie zainteresowanym środków prawnych umożliwiających zakwestionowanie jego orzeczenia. Sąd drugiej instancji jest uprawniony zmienić postanowienie o odmowie zastosowania tymczasowego aresztowania, gdyż sprawa jest w takim przypadku rozpatrywana w dwóch instancjach. TK podkreślił, iż negatywne dla oskarżonego rozstrzygnięcie sądu odwoławczego nie sprawia, że staje się ono orzeczeniem pierwszej instancji, od którego musi przysługiwać środek zaskarżenia. Reformatoryjne orzeczenie sądu odwoławczego, w wyniku którego zostało zastosowane tymczasowe aresztowanie, nie przestaje być orzeczeniem wydanym przez instancję odwoławczą, a zgodnie z przyjętym modelem kontroli na takie rozstrzygnięcie dalsze zażalenie nie przysługuje.

Autor: Michał Bartkowiak, radca prawny