Ostatni artykuł dotyczący klauzul abuzywnych ogólnie wskazywał czym te klauzule są oraz jaki jest skutek klauzul abuzywnych.
W jakich sytuacjach można mówić o klauzulach abuzywnych
W pierwszym rzędzie szereg zapisów w umowach z konsumentami, które stanowią klauzule abuzywne – wymienia Kodeks cywilny (art. 3853 K.c.).
Najbardziej istotne postanowienia niedozwolone to zapisy, które:
- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
W tym zakresie np. SA w Warszawie w wyroku z dnia 19.06.2013 r. (I ACa 1572/12) stwierdził, że „Postanowienie zawarte w umowie przedwstępnej zmierzające do ograniczenia lub wyłączenia odpowiedzialności dewelopera w sytuacji niedotrzymania określonego w umowie terminu zakończenia inwestycji – jako klauzula niedozwolona jest postanowieniem niewiążącym konsumenta”. Z innego orzeczenia wynika np. że „Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przy czym naprawienie szkody co do zasady obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Wypaczeniem przywołanej wyżej zasady jest kwotowe ograniczenie odpowiedzialności” (wyrok Sądu OKiK z dnia 29.11.2012 . XVII AmC 649/12). W uzasadnieniu innego z orzeczeń znalazło się stwierdzenie, że „Klauzula wyłączająca jakąkolwiek odpowiedzialność przedsiębiorcy za szkody wynikłe z przerw w świadczeniu usług oraz z pogorszenia parametrów świadczonych usług, zmierzająca do przerzucenia na konsumentów ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością jest przejawem nadużywania uprzywilejowanej pozycji kontraktowej profesjonalisty liczącego na brak świadomości prawnej konsumenta. Za niedozwoloną klauzulę umowną należałoby uznać także zapis ograniczający odpowiedzialność przedsiębiorcy za wyrządzone konsumentowi szkody do określonej kwoty, która nie zawsze będzie zgodna z wysokością rzeczywistej szkody poniesionej przez konsumenta”.
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
Jako przykład podać można jedno z orzeczeń Sądu OKiK tj. wyrok z dnia 9.03.2011 r. XVII AmC 3356/10: „Uprawnienie do jednostronnej zmiany umowy, które bank przyznał sobie w regulaminie, prowadzi do zaburzenia równowagi stron na niekorzyść konsumenta, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Rażąco narusza ono interesy konsumenta, nie tylko ekonomiczne, ale również może wywołać jego rozczarowanie w sytuacji, gdy klient nagle będzie musiał zaprzestać korzystania z pewnych usług; poczucie straty czasu, trudności organizacyjne. Umieszczenie wzorca dotyczącego nowych usług lub funkcjonalności na stronie internetowej banku nie uprawnia do stwierdzenia, że konsument się z nim zapoznał oraz zaakceptował. Skorzystanie przez konsumenta z nowych usług lub funkcjonalności nie może powodować dorozumianej akceptacji postanowień ogólnych warunków”.
- zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
Z wyroku SN z dnia 26.09.2008 r. V CSK 105/08 wynika, że „Zaliczając w art. 385[3] pkt 5 KC „przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy” do katalogu niedozwolonych postanowień umownych, ustawodawca miał na celu ochronę konsumenta przed nieoczekiwaną, dokonaną w nieprzewidywalnej dla niego chwili, zmianą osoby kontrahenta zobowiązanego do świadczeń wynikających z umowy”.
- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
- przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
Przykład takiego zapisu podał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 07.06.2013 r. VI ACa 1599/12 – „Posłużenie się przez pozwanego tak niejednoznacznymi i ogólnikowymi określeniami jak „ważne powody”, „istotne naruszenie”, „okoliczności które w opinii banku mają negatywny wpływ” stanowi klasyczny przykład przyznaniu kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy”.
- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
W tym zakresie wypowiedział się m.in. SN w postanowieniu z dnia 14.06.2012 r. I CSK 657/11 – „Klauzula umowna przewidująca prawo do jednostronnej zmiany tabeli opłat i prowizji przez bank przy spełnieniu się kryteriów wskazanych w umowie nie jest per se niedopuszczalna, gdyż z art. 385[3] pkt 10 KC wynika, że co do zasady dopuszczalna jest klauzula o takiej treści, o ile tylko przewiduje ważne przyczyny uzasadniające dokonanie takiej jednostronnej zmiany. Ocena występowania tych ważnych przyczyn w konkretnym przypadku to kwestia rozstrzygnięcia indywidualnej sprawy – Sąd Najwyższy w żaden sposób nie może tego abstrakcyjnie określić”.
W kolejnych artykułach wskazane zostaną inne przykłady klauzul abuzywnych.
PW.
