Kwestię ochrony członków związków zawodowych w relacjach z pracodawcą, szczegółowo regulują przede wszystkim przepisy ustawy kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych. Art. 4 ustawy o związkach zawodowych stanowi, iż związki zawodowe reprezentują pracowników (…), a także bronią ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych. Związki zawodowe powinny reprezentować i bronić praw oraz interesów zarówno swoich członków, jak również pracowników niezrzeszonych, którzy zwrócą się do związku o taką pomoc.
Kodeks pracy zapewnia członkom związków zawodowych swoistą ochronę, gdyż reguluje sytuacje, w których pracodawca jest zobowiązany przed podjęciem decyzji rozpatrzyć stanowisko zakładowej organizacji związkowej np. w przedmiocie rozpatrzenia sprzeciwu pracownika od wymierzonej mu kary porządkowej lub rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia z winy pracownika. Istnieją ponadto przypadki, w których pracodawca jest zobligowany do uprzedniego poinformowania związku zawodowego reprezentującego danego pracownika o swoich planowanych decyzjach, przykładem może być wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub wypowiedzenie takiemu pracownikowi warunków pracy lub płacy. Brak wcześniejszego zwrócenia się przez pracodawcę do określonego związku zawodowego o wyrażenie opinii, będzie poważnym naruszeniem przepisów kodeksu pracy.
Od powyższego należy odróżnić ochronę samych działaczy związkowych, czyli członków zarządu związku zawodowego. Pracodawca, co do zasady, bez zgody zarządu danego związku zawodowego nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy oraz nie może zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść takiego pracownika. Ustawa o związkach zawodowych określa limity pracowników, którzy podlegają ww. ochronie.
Autor: Urszula Młynarczyk, radca prawny w kancelarii „Rachelski i Wspólnicy”