Strona główna Aktualności Jak zdobyć odszkodowanie od Skarbu Państwa?

Jak zdobyć odszkodowanie od Skarbu Państwa?

5657
PODZIEL SIĘ

Administracja samorządowa, instytucje państwowe czy urzędnicy powinni chronić interesy obywateli i postępować zgodnie z literą prawa. Niestety od tej reguły zdarzają się wyjątki. Pokrzywdzeni nie muszą jednak rozpamiętywać swoich strat, lecz mogą z powodzeniem domagać się odszkodowania od Skarbu Państwa. I choć na sali sądowej jest to przeciwnik niełatwy, uzyskanie rekompensaty pieniężnej leży w zasięgu Twojej ręki.        

Skarb Państwa od A do Z  

W myśl art. 33 oraz 34 kodeksu cywilnego Skarb Państwa jest osobą prawną, która pozostaje w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków dotyczących mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych (typu przedsiębiorstwa państwowe czy spółki skarbu państwa). Wobec tego – jak wyjaśnia przedstawiciel wrocławskiej Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów CWW – zgodnie z art. 417 kodeksu cywilnego Skarb Państwa (obok jednostek samorządu terytorialnego oraz osób prawnych, które wykonują władzę publiczną z mocy prawa) odpowiada on za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Art. 4171 kodeksu cywilnego wskazuje również na odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za szkodę powstałą w wyniku wydania aktu normatywnego po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową bądź ustawą oraz szkodę wyrządzoną przez wydanie niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji. W tego typu sytuacjach odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna, która wykonuje władzę publiczną z mocy prawa. Natomiast gdy zadanie z zakresu władzy publicznej, którego wykonanie doprowadziło do szkody, zostało zlecone przez wyższą jednostkę niższej, wówczas odpowiedzialność ponoszą solidarnie wykonawca i zleceniodawca. – Należy również pamiętać, że odpowiedzialność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego za szkodę nie wyklucza równoczesnej odpowiedzialności osobistej na zasadzie winy w odniesieniu do „bezpośredniego” sprawcy szkody, a więc osoby fizycznej (funkcjonariusza państwowego lub samorządowego), która spowodowała szkodę swoim zachowaniem – dodaje prawnik z kancelarii CWW.

 

Kogo pozwać w pozwie?    

Dochodząc odszkodowania w związku z wydaniem aktu bądź działaniem czy zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej, które wyrządziły podmiotowi szkodę, należy skierować powództwo przeciwko Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego albo innemu podmiotowi, który wykonuje z mocy prawa władzę publiczną. Wskazanie podmiotu odpowiedzialnego uzależnione będzie od pozycji ustrojowej organu, którego działanie bądź zaniechanie jest bezpośrednim źródłem szkody. I tak, jeśli źródłem szkody jest działanie lub zaniechanie statio fisci, odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, natomiast jeśli do wyrządzenia szkody doprowadzi działanie lub zaniechanie statio communis, odpowiedzialność poniesie jednostka samorządu terytorialnego, której elementem struktury jest statio communis.  Przy tym należy zaznaczyć, że bez znaczenia pozostaje to, czy osoba, która doprowadziła do powstania szkody miała status funkcjonariusza państwowego lub samorządowego.

Z kolei w kwestii podstawy wniesienia powództwa przepisy kodeksu cywilnego odwołują się do wymogu wyrządzenia szkody przez akt bądź działanie czy zaniechanie podmiotu. Tym samym każdy poszkodowany – podmiot prawa cywilnego, który jest osobą fizyczną, osobą prawną czy jednostką organizacyjną – posiada uprawnienia do roszczeń na drodze sądowej. Natomiast podstawowym zadaniem poszkodowanego jest wykazanie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej (bezprawność czynu, adekwatny związek przyczynowo-skutkowy oraz szkoda). Zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego, niezbędne staje się zatem udowodnienie, że w konkretnym, indywidualnym przypadku poszkodowany nie doznałby szkody majątkowej bądź krzywdy, gdyby nie doszło do bezprawności normatywnej.

Niezbędnik wnioskodawcy 

Do niedawna, bo do 25 września 2010 roku, zanim wszczęto właściwe postępowanie sądowe w sprawie o odszkodowanie od Skarbu Państwa, powód był zobowiązany do uzyskania prejudykatu, czyli stwierdzenia w odrębnym postępowaniu niezgodności danego orzeczenia z obowiązującym prawem. Przedstawiciel kancelarii CWW uspokaja jednak, że obecnie – zgodnie z art.  4241b kodeksu postępowania cywilnego – w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z przepisami można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Dzieje się tak pod warunkiem, że strona skorzystała z przysługujących jej środków prawnych. Jeżeli wydanie prejudykatu nie jest obligatoryjne mamy przeważnie 3 lata na dochodzenie odszkodowania liczone od dnia uprawomocnienia się wadliwej decyzji czy wyroku. – W przypadku braku obowiązku uzyskania prejudykatu należy ustalić, kiedy nastąpiła szkoda, gdyż nie zawsze pojawia się ona w bezpośrednim następstwie ogłoszenia spornego orzeczenia – podpowiada reprezentant kancelarii CWW. Powód winien także wskazać orzeczenie, które jest podstawą żądania, udowodnić wyczerpanie przysługujących środków prawnych, jak również wykazać poniesioną szkodę i jej rozmiar oraz udowodnić adekwatny związek przyczynowy między nimi a działaniem bądź zaniechaniem statio fisci Skarbu Państwa.

Od szkody do wyroku

By rozpocząć sądowe starania o odszkodowanie, w pierwszej kolejności należy przygotować odpowiedni pozew. Kodeks postępowania cywilnego jasno określa, jakie warunki powinien on spełniać, by stać się pismem procesowym. Dokument musi zawierać:

  • oznaczenie sądu, do którego kierowane jest pismo,
  • imię i nazwisko lub nazwę stron oraz ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
  • oznaczenie rodzaju pisma,
  • osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności,
  • podpis strony bądź jej przedstawiciela ustawowego czy pełnomocnika,
  • wymienienie załączników.

      Ponadto w pozwie należy dokładnie określić żądanie, z jakim się występuje, oznaczyć wartość przedmiotu sporu oraz przytoczyć okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie, a w miarę potrzeby także właściwość sądu. Z tak przygotowanym pozwem można rozpocząć dochodzenie odszkodowania przed sądem powszechnym, pozywając Skarb Państwa. – Jednak warunkiem skuteczności powództwa jest wyczerpanie uprzednio przysługujących środków prawnych, jak wniesienie apelacji czy zażalenia – podkreśla przedstawiciel Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów CWW. Warto również spodziewać się zastępstwa procesowego Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną.


Śladem zwycięzców

      Jak przyznaje prawnik z kancelarii CWW, postępowania odszkodowawcze przeciwko Skarbowi Państwa należą do trudnych i długotrwałych spraw. Dlatego w interesie poszkodowanego jest jak najlepsze dowodowe przygotowanie się do sądowej batalii. O tym, że właściwie dobrana argumentacja i przekonujący materiał dowodowy mogą przechylić szalę zwycięstwa na korzyść poszkodowanego świadczą głośne procesy sądowe Spółki Centrozap (dziś Ideon) czy MCI Management S.A. (sprawa dot. JTT Computer S.A.). Centrozap doznał szkody majątkowej, ale i wizerunkowej na skutek błędnych decyzji urzędników skarbowych, którzy prowadzili kontrolę podatkową w firmie. Pierwsza z nich miała miejsce w 1994 roku, a powództwo Centrozapu przeciwko Skarbowi Państwa doczekało się pierwszego wyroku dopiero w 2008 roku. Po apelacji Prokuratorii Generalnej Sąd Apelacyjny w Katowicach w 2009 roku zmienił wyrok sądu okręgowego, by w 2012 roku sąd pierwszej instancji znów przyznał spółce blisko 50 mln zł odszkodowania wraz z odsetkami. Podobnie spółka MCI reprezentowana przed sądem przez wrocławską kancelarię CWW w styczniu 2013 roku usłyszała przychylny dla siebie wyrok zasądzenia ponad 28 mln zł odszkodowania od Skarbu Państwa (wraz z odsetkami kwota sięga 47 mln zł). Tym samym Sąd Apelacyjny we Wrocławiu potwierdził wyrok z 2010 roku w tej sprawie, kiedy udowodniono, że błędne i podejmowane z naruszeniem prawa decyzje Urzędu Kontroli Skarbowej doprowadziły do upadłości JTT Computer S.A., której akcjonariuszem była spółka MCI. Jak widać, nie ma spraw beznadziejnych, a jedynie trudne do wygrania. Warto więc pójść śladem tych, którzy zdołali pokonać państwową machinę i zawalczyć o sprawiedliwość dla siebie.

Autor: Agnieszka Minecka

Eagle Way