W dniu dzisiejszym zadzwoniła do mnie Klientka, z pytaniem, co zrobić w sytuacji, gdy termin wykupu obligacji minął a emitent nie płaci za obligacje, a administrator zastawu milczy? Temat ciekawy i na czasie. Niestety bowiem rośnie liczba spółek, które nie wypłacają inwestorom odsetek lub nie wykupują w terminie swoich obligacji. W tym kontekście, niezmiernie ważne jest to, żeby szybko i sprawnie wykorzystać wszelkie instrumenty prawne, by uzyskać maksymalne bezpieczeństwo prawne gdy brak wykupu obligacji staje się smutnym faktem. Co wtedy?
Wartość ustanowionego zabezpieczenia
Obligacje korporacyjne to ciekawy instrument służący do pozyskania środków np. przez spółki. Im obligacje bardziej ryzykowne tym zwykle obligatariusze, by je objąć, żądają zabezpieczenia. Bardzo precyzyjny opis sposobu zabezpieczenia winien wynikać z samych warunków emisji obligacji lub dokumentu obligacji – jest to jeden z warunków skuteczności takiej emisji. Pamiętać jednak należy, że zdarza się w praktyce, że sama „wartość biznesowa” oferowanego zabezpieczenia jest znikoma – zastaw jest de facto, a tak jakby go nie było. Wartość bowiem aktywów na jakich ustanowiono zastaw czy możliwość ich zbycia jest na tyle niewielka, że zastanowić się należy czy w ogóle z zabezpieczenia korzystać. Jest to jednak kwestia czysto biznesowa – prawnie obligacje są jak najbardziej emitowane jako zabezpieczone.
Jak działa administrator zastawu?
Administratorem zastawu, zgodnie z art. 4 ust. 1 i ust. 3 ustawy o zastawie rejestrowym może być jeden z wierzycieli lub też podmiot trzeci, nie będącym wierzycielem.
Podstawę dla działania administratora zastawu stanowi umowa zawarta pomiędzy nim a emitentem określająca zasady wykonywania tej funkcji, zwana również często umową administratorską. Pamiętać należy, że to Emitent wybiera administratora zastawu, czyli podmiot, który reprezentuje obligatariuszy i jest wpisany do rejestru zastawów jako uprawniony z zastawu rejestrowego. Umowa o ustanowienie administratora zastawu oraz prawa i obowiązki administratora zastawu jest więc zawierana między Emitentem a administratorem, i to oni sa związani treścią umowy i to oni maja do wglądu umowę.Wątpliwości może budzić fakt, że obowiązki i odpowiedzialność administratora zastawu określają nie wierzyciele, lecz sam emitent obligacji. Dlatego tak ważne jest wyważone zredagowanie umowy o ustanowienie administratora zastawu.
Umowa zastawu
Po drugie, również sama umowa zastawu jest regulowana i ustalana de facto pomiędzy Emitentem a administratorem zastawu. Administrator zastawu zawiera jednak umowę zastawu działając w imieniu i na rzecz obligatariuszy. Powinien więc, na żądanie obligatariusza, kopię takiej umowy udostępnić obligatariuszowi. W przeciwnym razie osoba działająca na rzecz obligatariusza ograniczałaby w nieuzasadniony sposób możliwość działania beneficjentowi tego zabezpieczenia.
Kolejny krok, to przeanalizowanie zapisów prawnych regulujących kwestię wszystkich zabezpieczeń. Administrator zastawu – co do zasady (choć przyznam, że widziałam już wiele zapisów nie mających wiele wspólnego z przepisami prawa) – jest ustanawiany dla zastawu rejestrowego, nie dla innych zabezpieczeń. W zakresie pozostałych zabezpieczeń zastanowić należałoby się, jakie są prawne możliwości działania przez obligatariusza? Jeśli więc np. dodatkowo ustanowiono zabezpieczenie w postaci oświadczenia o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 kpc to przeanalizować należy to, w jaki sposób zostało ono ustanowione, czy obligacja była od momentu nabycia przenoszona czy nie. Jeśli np. ustanowiono poręczenie, konieczne jest zbadanie jak wyglądają zapisy prawne umowy poręczenia, z kim taka umowa została zawarta oraz jaka jest (o ile jest) przewidziana procedura wdrożenia odpowiedzialności poręczyciela. Ważny jest również i w tym wypadku czas.
Czy obligatariusz może wnieść pozew o zapłatę?
Poza zabezpieczeniami pozostaje jeszcze kwestia samego długu – czyli zapłaty kwoty wykupu i ewentualnie kwoty zaległych odsetek. Czy obligatariusz może wnieść pozew o zapłatę kwot wynikających z posiadanych obligacji zanim administrator zastawu podejmie swoje działania?
Administrator zastawu, co do zasady w takim wypadku powinien podjąć wszelkie działania, jakie dopuszcza umowa o ustanowieniu zastawu rejestrowego. Pamiętać jednak należy, że administrator zastawu nie jest jednak automatycznie pełnomocnikiem procesowym obligatariuszy, nie łączy go przecież z obligatariuszami umowa o ich reprezentowanie. W przypadku przeterminowanego długu niezwykle istotne jest działanie, a nie analizowanie i podejmowanie się polemik prawnych. Tak, więc obligatariusz sam może wnieś pozew w postępowaniu nakazowym. Im szybciej, tym lepiej …. Uzyskawszy nakaz może wszcząć egzekucję. Jednak pamiętać należy, że w odniesieniu do tych aktywów majątku emitenta, na których zostało ustanowione zabezpieczenie na rzecz wszystkich obligatariuszy, komornik będzie musiał wziąć pod uwagę zapisy umowy o zastawie rejestrowym.
Obligatariusz to wierzyciel, który ma interes prawny w tym by wdrożyć wszelkie dostępne mu instrumenty prawne, by uzyskać zaspokojenie z obligacji. Administrator zastawu ponosi odpowiedzialność wobec obligatariusza za staranne działanie i ewentualną odpowiedzialność za szkodę w razie wykazania mu zawinienia w tym zakresie. Ważne więc pozostaje również i to, by wspólnie połączyć siły i kroki prawne obligatariuszy oraz administratora zastawu.
Autor:
Joanna Mizińska, adwokat
mail: joanna@mizinska.pl
Tel. 668 017 220
specjalizuje się w prawie spółek, doradza przedsiębiorcom, przeprowadziła kilkadziesiąt emisji obligacji, występowała jako administrator zastawu, wypowiada się na temat obligacji w Rzeczpospolitej m.in. http://www.rp.pl/artykul/930830-Obligacje-beda-bardziej-elastyczne.html#ap-2
