Strona główna Ogólna Egzekucja kontaktów z dziećmi w świetle nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego

Egzekucja kontaktów z dziećmi w świetle nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego

774
PODZIEL SIĘ

W dniu 26 maja 2011 roku Sejm uchwalił ustawę nowelizującą Kodeks postępowania cywilnego: ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2011 r., Nr 144, poz. 854), która weszła w życie w dniu 13 sierpnia 2011 roku. Celem nowelizacji było kompleksowe uregulowanie problematyki dotyczącej wykonywania orzeczeń sądów w zakresie egzekucji kontaktów z dziećmi.

Przesłanką wprowadzenia zmian do Kodeksu postępowania cywilnego był fakt, iż dotychczas funkcjonujące w tym zakresie przepisy prawa okazywały się niewystarczające, a dostępne środki dyscyplinujące, m.in. grzywna w maksymalnej wysokości 1 000 zł płacona na rzecz Skarbu Państwa okazywały się nieskuteczne. Jak pokazuje praktyka, wielu skonfliktowanych rodziców,  wolało ponosić niewielkie konsekwencje finansowe niż dopuszczać do kontaktów z dzieckiem.

Konieczność zmian podyktowana była również zmieniającymi się uwarunkowaniami społecznymi w Polsce. Stale bowiem rośnie liczba dzieci wychowywanych przez jednego rodzica, co wynika zarówno ze zwiększającej się ilości rozwodów, jak i zmiany modelu rodziny – coraz częstsze decyzje o samotnym rodzicielstwie.

Ustawodawcy przy uchwalaniu niniejszej ustawy przyświecał dodatkowo także, zdaje się wydawać, najistotniejszy cel – zapewnienie ochrony dobru dziecka, poprzez wyeliminowanie szeregu negatywnych następstw jakie dla jego rozwoju niesie nieuzasadniony brak kontaktów z jednym z rodziców czy opiekunów.

W myśl nowych rozwiązań postępowanie w sprawach wykonywania orzeczeń dotyczących egzekucji kontaktów z dziećmi ma stanowić jedno z postępowań w sprawach opiekuńczych i toczyć się według przepisów o postępowaniu nieprocesowym. Według znowelizowanych przepisów, podstawowym środkiem, jaki może zastosować sąd, aby skłonić rodziców do respektowania orzeczenia w sprawie uregulowania kontaktów z dzieckiem jest tzw. suma przymusowa, należna uprawnionemu. W rozumieniu przepisów, zobowiązanym może być osoba, która sprawuje pieczę nad dzieckiem, osoba uprawniona do kontaktów z dzieckiem, bądź osoba której zakazano kontaktów z dzieckiem.

Procedura zasądzenia sumy przymusowej przebiega dwuetapowo:

Po pierwsze w razie uzasadnionej obawy naruszenia obowiązków wynikających z postanowienia o uregulowaniu kontaktów przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, lub osobę uprawnioną do kontaktu z dzieckiem albo osobę, której tego kontaktu zakazano, sąd opiekuńczy może zagrozić jej nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej.

Następnie w sytuacji, gdy osoba, której sąd zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej nie wypełnia orzeczenia, sąd opiekuńczy na wniosek uprawnionego nakazuje zapłatę należnej sumy ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.

W obu etapach postępowanie odbywa się na wniosek uprawnionego do kontaktów z dzieckiem i z udziałem osoby zobowiązanej, która musi być wysłuchana.

Jak zatem wynika z powyższego, znowelizowane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzają do polskiego porządku prawnego zupełnie nową instytucję prawną. W miejsce dotychczasowej grzywny orzekanej na rzecz Skarbu Państwa, osoba naruszająca ustalone dla niej zasady kontaktu z dzieckiem może zostać zobowiązana do zapłaty kwoty pieniężnej osobie, której prawa do kontaktów z dzieckiem zostały naruszone.

Analizując dokonane zmiany i ich podłoże wydaje się, że wprowadzone przepisy, mogą zrodzić doniosłe skutki dla dotychczasowej praktyki sądowej dotyczącej egzekucji kontaktów z dzieckiem. Trzeba bowiem zwrócić uwagę na fakt, iż przyznanie uprawnionemu odpowiedniej sumy pieniężnej może spowodować znaczne zwiększenie ilości spraw sądowych, w szczególności zważywszy na jakże częsty w praktyce problem skonfliktowania stron (rodziców dziecka). Tym samym już niewielkie uchybienie obowiązkom przez jednego z rodziców może powodować występowanie do sądu o zasądzenie sumy pieniężnej (co wynikać będzie nie tyle z troski o dziecko, lecz zwykłej złośliwości), co niewątpliwie odbije się kosztem dziecka. Nie jest przy tym jasne, dlaczego w ocenie Ustawodawcy zmiana podmiotu uprawnionego do uzyskania świadczenia pieniężnego ma zwiększyć efektywność uzyskiwania czy egzekwowania kontaktów z dzieckiem.

Poważne wątpliwości budzi również nieuzasadniona swoboda jaką otrzymały sądy w zakresie kształtowania praw i obowiązków stron – zwłaszcza brak ustawowego określenia przesłanek, którymi sąd powinien kierować się grożąc nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (poza liczbą naruszeń zasad kontaktów jakich dopuścił się zobowiązany). W szczególności nie została w przepisach ustalona górna granica sumy przymusowej. Ponadto przepisy nie stanowią również jaki charakter ma przedmiotowe świadczenie, czy jest odszkodowaniem, zadośćuczynieniem, czy też ma pełnić jeszcze inną rolę. Rodzi to poważne ryzyko, iż przynajmniej do czasu przyjęcia jednolitej praktyki przez sędziów, w każdej sprawie przesłanki do wypłaty sumy pieniężnej i ustalenia jej wysokości będą diametralnie się różnić.

Ponadto mogą pojawić się kwestie uboczne, czasem zupełnie prozaiczne – np. czy dochód z tytułu sumy przymusowej podlega np. opodatkowaniu podatkiem dochodowym?

Reasumując, w wyniku nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego każdy z rodziców otrzymał dodatkowe narzędzie służące do egzekucji kontaktów z dzieckiem. Jakkolwiek możliwość uzyskania korzyści majątkowych przez jednego z rodziców w przypadku naruszenia zasad kontaktu z dzieckiem przez drugiego rodzica może skutkować powstaniem dodatkowych sporów pomiędzy stronami, to jednak prewencyjne orzeczenie możliwości zasądzenia odpowiedniej kwoty jako sankcji za naruszenie postanowienia o uregulowaniu kontaktów z dziećmi może zwiększyć prawdopodobieństwo stosowania się do wydanych orzeczeń.

Autor: Aleksandra Rerych, aplikant adwokacki z kancelarii „Ślązak, Zapiór i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych” Spółka Komandytowa w Katowicach