Działalność gospodarcza w formie spółki cywilnej – cd (3)

Istotne elementy umowy spółki cywilnej zostały przedstawione w I części artykułu pt. Formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej: Spółka cywilna (1) oraz artykule pt. Umowa spółki cywilnej – co powinna zawierać? (2). W trzeciej części artykułu będą omówione dalsze wymagane zapisy w umowie spółki cywilnej: udział wspólników w zyskach i stratach, ustalenie roku obrotowego, wskazanie okresu na jaki umowa została zawarta. A ponadto postanowienia dotyczące: zmian treści umowy, wypowiedzenia udziału w spółce, rozwiązania  spółki. Zatem czego wymaga jeszcze działalność gospodarcza w formie spółki cywilnej?

 Przypomnijmy …

Spółka cywilna jest to umowa, która zawiera zobowiązanie  jej wspólników do  osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez współdziałanie oraz  „przez wniesienie wkładów” (art. 860 par. 1 K.c.).  Nie jest to firma, ponieważ każdy ze wspólników rejestruje działalność gospodarczą w CEIDG. W tym przypadku przedsiębiorcami są wspólnicy.

Działalność gospodarcza w formie spółki cywilnej a udział w zyskach  i stratach

W umowie spółki cywilnej można ustalić udział wspólników w zyskach i stratach. Zgodnie z art. 868 par. 1 K.c., wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki. Zaznaczyć jednak trzeba, że gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego. Ustawodawca nie zdefiniował w tym artykule terminu ”czas dłuższy”. Określił je Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie VI SA/Wa 181/15. Czytamy w nim: „Jak wskazuje bowiem treść tego przepisu, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego, co oznacza, że „czas dłuższy” w rozumieniu art. 868 § 2 k.c. to okres co najmniej przekraczający jeden rok obrachunkowy”. W ciągu zwykłego funkcjonowania spółki cywilnej wypłacane są natomiast standardowo zaliczki na poczet zysku.

Przykład zapisu w umowie:

1.Wspólnicy uczestniczą w zyskach i stratach w następujący sposób:

Wspólnik: …………………….. w 70%,

Wspólnik :…………………….. w 30%

W  orzecznictwie podano: „Roszczenie wspólnika spółki cywilnej o wypłatę zysku jest roszczeniem z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Przedawnia się więc z upływem trzech lat” (wyrok SN z 2 lutego 2005 r., IV CK 461/2004).

Ustalenie roku obrotowego w spółce cywilnej

W art. 3 ust. 1 pkt 9 zd. pierwsze Ustawy  z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. 2018.395) zdefiniowane zostało pojęcie „roku obrotowego”. Przez rok obrotowy należy rozumieć „rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych”.

W przypadku spółki cywilnej podatnikiem podatku dochodowego nie jest spółka tylko jej wspólnicy, ponieważ spółka nie ma osobowości prawnej. Stąd też „ma obowiązek ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych według zasad określonych w ustawie o rachunkowości. Natomiast osoby fizyczne będące wspólnikami tej spółki mają obowiązek ustalać przychody, koszty uzyskania przychodów oraz dochód zarówno w trakcie roku podatkowego, jak również w celu złożenia zeznania rocznego, zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych” – wyjaśniło  Ministerstwo Finansów odpowiadając na interpelację nr 16037 z 2010 r.

Przykład zapisu w umowie:

1. Rokiem obrachunkowym Spółki jest rok kalendarzowy.

Okres obowiązywania umowy spółki

Umowa spółki może być zawarta na czas określony (należy wtedy podać jej datę końcową) lub bezterminowo.

 Przykład zapisu w umowie:

1. Umowa Spółki zostaje zawarta od dnia podpisania umowy na okres 3. lat.

Zmiany treści umowy spółki cywilnej

W czasie trwania spółki cywilnej wspólnicy mogą wprowadzać do niej zmiany poprzez aneks w formie pisemnej. Do zmiany umowy spółki cywilnej wymagana jest generalnie zgoda wszystkich wspólników. Zmiany mogą dotyczyć:

1) zmiany procentowego udziału wspólników w zyskach i stratach,

2) zmiany przedmiotu działalności spółki,

3) przystąpienia nowego wspólnika do istniejącej już spółki

4) lub innych kwestii istotnych dla wspólników.

Co ważne, jeśli umowa spółki cywilnej została zawarta w formie aktu notarialnego lub formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi wówczas każdy jej aneks wymaga zachowania takiej samej formy. Zmiany dokonane do umowy spółki należy generalnie zgłosić do właściwego urzędu skarbowego.

Wypowiedzenie udziału wspólnika w spółce 

Prawo wypowiedzenia udziału w spółce cywilnej przysługuje każdemu wspólnikowi. Zezwala na to art. 869 K.c. zgodnie z którym, jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.

W wyroku  Sądu Apelacyjnego w Białymstoku  z dnia  20 kwietnia 2016 r. w sprawie  I ACa 27/16  czytamy: „Ocena „ważnych powodów” ma charakter jednostkowy i dokonywana jest na podstawie konkretnych okoliczności danego przypadku. (…)  W szczególności wskazać można na sytuację rodzinną wspólnika, jego długotrwałą chorobę, dłuższą nieobecność spowodowaną na przykład wyjazdem. Wypowiedzenie mogą też uzasadniać naruszenie obowiązku lojalności przez pozostałych wspólników, zaprzestanie przez pozostałych wspólników współdziałania dla określonego celu, ich uczestnictwo w działaniach i podmiotach konkurencyjnych, (…). Ważnym powodem wypowiedzenia może być również objęcie funkcji czy stanowiska, z którym wiąże się między innymi zakaz uczestniczenia w spółce cywilnej, w szczególności z uwagi na jej konkurencyjny charakter czy ze względu na wykorzystywanie w jej działalności mienia publicznego”. Są to „ważne powody” w rozumieniu art. 869 par. 2 K.c.

Wypowiedzenie powinno mieć formę pisemną. Jeżeli majątek wspólny wspólników stanowiła nieruchomość, wówczas wystąpienie wspólnika ze spółki powinno mieć formę aktu notarialnego. Wypowiedzenie powinno być doręczone drugiemu ze wspólników (pozostałym wspólnikom), w taki sposób, żeby  mógł  zapoznać się z jego treścią (art. 61 par. 1  K.c.).

Co ważne, „decydujące znaczenie dla ustalenia daty ustąpienia pozwanej ze spółki cywilnej ma data złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu, a nie data wykreślenia jej ze stosownych rejestrów” (wyrok SR w Białymstoku z dnia 15 lipca 2013 r. ,VIII GC 951/12). W przypadku jednak wypowiedzenia terminowego, wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej czyli zakończenie prowadzenia działalności w tej formule prawnej staje się skuteczne z końcem terminu wypowiedzenia tj. np. z końcem roku obrachunkowego.

W wyroku z dnia 4 lutego 2000 r.,  II CKN 735/98, SN wskazał: „Ustąpienie ze spółki cywilnej przez jednego z dwóch jej wspólników jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki”. Jest to konsekwencją okoliczności, iż nie jest dopuszczalne prawnie funkcjonowanie w formule jednoosobowej spółki cywilnej.

Rozwiązanie umowy spółki przez sąd

Na podstawie art. 874 K.c. każdy wspólnik może żądać  rozwiązania spółki przez sąd. Pojęcie „ważne powody” odnosi się  do spraw wszystkich wspólników spółki. Muszą one mieć miejsce  w czasie działalności wspólników w spółce  i istnieć aż do zamknięcia rozprawy (art. 316 par. 1 K.p.c.).

Jako „ważne powody” z  niniejszego artykułu literatura prawnicza przykładowo wymienia:

„zablokowanie możliwości podejmowania uchwał w ważnych sprawach spółki, nie dające się usunąć konflikty między wspólnikami, utrata dobrego imienia spółki lub poszczególnych wspólników, niegospodarność, wystąpienie niepokonywalnych trudności w działalności spółki, odejście ze spółki osób, na których wiedzy (umiejętnościach i autorytecie) opierała się działalność spółki”. [2 ]

Przykład zapisu w umowie:

1. Z ważnych powodów każdy Wspólnik może żądać rozwiązania Spółki przez sąd.
2. Spółka może być rozwiązana za zgodą wszystkich Wspólników w każdym czasie.

Postanowienia końcowe

W umowie spółki cywilnej warto także zapisać postanowienia stosowania odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego do kwestii nieuregulowanej w umowie. Może to być określenie sądu właściwego do wnoszenia powództwa przez wspólników, ponoszenie kosztów związanych z powstaniem spółki (np. w częściach równych), liczba egzemplarzy zawartej umowy.

Podpisy wspólników

Umowę spółki cywilnej sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdego ze wspólników (jeśli oczywista wspólników jest dwóch). Na każdym egzemplarzu umowę podpisują własnoręcznie i czytelnie wszyscy jej wspólnicy.

W czwartej części artykułu zostaną omówione sprawy urzędowe związane z  nawiązaniem umowy  oraz kwestie podatkowe.

Podstawa prawna:

– art. 860 – 874 Kodeksu cywilnego

Objaśnienie:

[1] Wyrok  Sądu Apelacyjnego w Białymstoku  z dnia  20 kwietnia 2016 r. , I ACa 27/16 http://orzeczenia.bialystok.sa.gov.pl/content/$N/150500000000503_I_ACa_000027_2016_Uz_2016-04-20_002 (dostęp w dniu 23 października 2018 r.)

[2] Gudowski J. [w:] Bieniek G. (red.) Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga trzecia  Zobowiązania, Tom II, Warszawa 2004, str. 631

Stan prawny na 23 października 2018 roku

Wanda Książek – współpracownik Portalu

ZOBACZ E-BOOK ZWIĄZANY Z TEMATEM: