Czy pracodawca może potrącić długi z pensji pracownika?

Zgodnie z art. 87 § 1 k.p. pracodawca może potrącać z wynagrodzenia za pracę bez zgody pracownika następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.

Należności te potrącane są w podanej wyżej kolejności z wynagrodzenia netto, czyli po odliczeniu składek na ubezpieczenie, zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki zdrowotnej (mimo że ta ostania nie jest bezpośrednio wymieniona w przepisach), aż do momentu osiągnięcia wyznaczonej ustawowo granicy, która w przypadku świadczeń alimentacyjnych wynosi 3/5 wynagrodzenia, a przy egzekucji innych należności oraz zaliczek pieniężanach ½ wynagrodzenia. Z tym, że potrącenia, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 2 i 3 k.p. nie mogą w sumie przekroczyć ½ wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § art. 87 1 pkt 1 k.p. 3/5 wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń pracodawca może potrącić kary pieniężne za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku pracy w granicach określonych w art. 108 § 3 k.p.

Ponadto z wynagrodzenia za pracę mogą być też odliczone, w pełnej wysokości, kwoty wpłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za które pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 k.p.). Niezależnie od powyższych ograniczeń wolną od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego ustawowego wynagrodzenia przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne, 75% minimalnego wynagrodzenia przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi i 90% w/w wynagrodzenia przy potrącaniu kar pieniężnych. Inne należności, nie wymienione w art. 87 § 1 i 7 k. p. mogą być potrącane tylko za zgodą pracownika.

Pojęcie wynagrodzenia za pracę dla potrzeb ochrony przed potrąceniami ze strony pracodawcy dokonywanymi na podstawie art. 87 k.p. należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono bowiem nie tylko wynagrodzenie w ścisłym tego słowa znaczeniu, a więc wynagrodzenie zasadnicze, ale również dodatki (np. stażowy, funkcyjny) oraz inne zmienne składniki wynagrodzenia (np. wynagrodzenie za nadgodziny).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego rozszerza zakres ochrony przed potrąceniem dokonywanym na podstawie art. 87 k.p. również na inne świadczenia związane z pracą o charakterze zbliżonym do wynagrodzenia za pracę, które nie są jednak wynagrodzeniem za pracę w ścisłym tego słowa znaczeniu. Chodzi tu między innymi o odprawy emerytalne i nagrody jubileuszowe (wyrok z dnia 17 lutego 2004 r., I PK 217/03), ekwiwalent za urlop (wyrok z 11 czerwca 1980 r. I PR 43/80), odprawy z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy (wyrok z 14 listopada 1996 r., I PKN 3/96) oraz odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę z naruszeniem prawa (wyrok z 12 maja 2005 r., I PK 248/04).

Autor: Wojciech Ostrowski, radca prawny