Czy pracodawca może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie?

Zgodnie z art. 1672 k.p. pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Urlop ten nie jest objęty planem urlopów ani uzgodnieniami, o których mowa w art. 163 k.p.

W przypadku „urlopu na żądanie” pracownik nie musi uzasadniać swojego żądania, a kodeks pracy zobowiązuje go jedynie do zgłoszenia żądania urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. W wyroku z dnia 15 listopada 2006 r. (I PK 128/06) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż urlopu „na żądanie” powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy, przy czym regulamin pracy albo przyjęta u pracodawcy praktyka zakładowa (zwyczaj) mogą przewidywać późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu „na żądanie”.

Nie można jednak zapominać, że urlop na żądanie stanowi części urlopu wypoczynkowego pracownika, dlatego też ma identyczny do urlopu wypoczynkowego charakter prawny i poza wyjątkami przewidzianymi wprost w kodeksie pracy (art.163 § 1 zdanie trzecie, art. 168 in fine k.p), jak również wynikającymi z istoty tego uprawienia, stosuje się do niego ogólne regulacje urlopowe wynikające z przepisów prawa pracy. Z tej też przyczyny za nieuzasadnione należy uznać stanowisko, że do wykorzystania tego urlopu uprawnia pracownika samo złożenie wniosku urlopowego lub inna forma uzewnętrznienia żądania w rozumieniu art. 1672 k.p. Pracownik nie może więc rozpocząć urlopu na żądanie, dopóki pracodawca nie wyrazi na to zgody. Co więcej, rozpoczęcie urlopu na żądanie przed udzieleniem go przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, stanowiącą ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 k.p. (wyrok SN z dnia 16 września 2008, II PK 26/08).

Nie każdy sprzeciw pracodawcy będzie jednak prawnie uzasadniony. Sąd najwyższy stwierdził, że pracodawca ma prawo odmówić udzielenia pracownikowi „urlopu na żądanie”, jednak decyzję tą muszą uzasadniać szczególne okoliczności dotyczące zakładu pracy (wyrok SN z dnia 28 października 2008, II PK 123/09). Brak uzasadnionego sprzeciwu pracodawcy może zostać uznany za dorozumianą zgodę na wykorzystanie przez pracownika urlopu we wskazanym przez niego terminie. Potwierdza to wyrok z dnia 26 stycznia 2005 (IIPK 197/04), w którym Sąd najwyższy potwierdził ,że nieobecność pracownika w pracy po zgłoszeniu w terminie żądania udzielenia urlopu w trybie art. 1672 k.p., na które pracodawca nie udzielił odpowiedzi, nie jest nieobecnością nieusprawiedliwioną.

Autor: Wojciech Ostrowski, radca prawny