Często czytając poradniki lub informacje dostępne także w internecie można się natknąć na sformułowanie, że dana umowa może zostać zawarta tylko w formie pisemnej pod rygorem nieważności względnie w formie pisemnej dla celów dowodowych, lub też mówi się tylko o wymaganej formie pisemnej.
Co to w praktyce oznacza
Zacząć trzeba, że w prawie polskim zawarcie umowy może nastąpić w dowolnej formie (także zatem ustnej), o ile coś odmiennego nie wynika z przepisów prawa. Przepis prawa lub też sama umowa pomiędzy stronami może wskazywać, że np. dana czynność powinna być zawarta w formie pisemnej (tj. z własnoręcznym podpisem stron), lecz nawet gdyby taka forma nie została zachowana to dana czynność prawna jest nieważna tylko jeśli taki skutek został przewidziany przez ustawodawcę. Tj. wówczas, gdy przepis jasno określa, że wymagana forma to forma pisemna pod rygorem nieważności.
Jeśli natomiast przepis wskazuje tylko, że wymagana jest forma pisemna – wówczas przyjmuje się domniemanie że chodzi tutaj o formę pisemną zastrzeżoną dla celów dowodowych (ad probationem). W takim przypadku niezachowanie formy pisemnej nie ma żadnego wpływu na ważność umowy – umowa taka pomimo braku formy pisemnej pozostaje wiążąca dla stron.
Przykładem przepisu wprowadzającego formę pisemną dla celów dowodowych (przepis mówi tylko o formie pisemnej) jest art. 720 § 2 K.c., który stanowi, że „Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem”.
Skutki niezachowania formy pisemnej
Skutki negatywne niezachowania firmy pisemnej zastrzeżonej ad probationem tj. dla celów dowodowych mogą się pojawić w toku postępowania sądowego. W takich przypadkach w toku postępowania sądowego odnoszącego się do tak zawartej umowy wyłączone jest przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków lub przesłuchania stron co do faktu dokonania czynności.
Zaznaczyć trzeba, że takie dowody tj. z zeznań świadków czy przesłuchania stron są dopuszczalne, jednakże jedynie wówczas, gdy:
- obie strony wyraziły na to zgodę (zgoda taka może być wyrażona na każdym etapie postępowania i raz wyrażonej zgody nie można cofnąć), albo
- z żądaniem takim wystąpił konsument w sporze z przedsiębiorcą (co jest wyrazem ustawowej zasady szczególnej ochrony pozycji konsumenta w prawie polskim) albo
- fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Chodzi tutaj o coś co prawnicy określają mianem „początku dowodu na piśmie”. Pismo takie może nawet nie pochodzić od stron, może być to np. list, rachunek, potwierdzenie odbioru, czy projekt umowy sporządzony przez stronę ale przez nią nie podpisany,
- dodatkowo dowód taki jest dopuszczalny z mocy art. 246 K.p.c. który precyzuje, że dowody te są dopuszczalne gdy dokument obejmujący czynność prawną został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią. Powyższe okoliczności są okolicznościami szczególnymi w rozumieniu art. 74 § 2 i mogą być przez sąd uznane za usprawiedliwiające konieczność dopuszczenia dowodu ze świadków oraz dalszego postępowania dowodowego bez żadnych ograniczeń (wyr. SN z 12.12.1973 r., II CR 668/73).
Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami.
Oznacza to, że niezachowanie formy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych (czyli bez rygoru nieważności albo dla wywołania określonych skutków prawnych), w stosunku obustronnie profesjonalnym nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
PW.
