Bankowy tytuł egzekucyjny a spadek
W uchwale z dnia 7 maja 2010 r. (sygnatura akt: III CZP 18/10) Sąd Najwyższy stwierdził, iż:
„bank jest uprawniony do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spadkobiercom dłużnika będącego osobą wymienioną w art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, Poz. 665 ze zm.). Takiemu bankowemu tytułowi egzekucyjnemu może zostać nadana sądowa klauzula wykonalności”.
Uchwała podjęta została w związku z pytaniem prawnym skierowanym do SN przez Sąd Okręgowy w Sieradzu. Pytanie to brzmiało:
„1. Czy na podstawie art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, Poz. 665 ze zm.) bank uprawniony jest do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego przeciwko spadkobiercom osoby, która dokonała czynności bankowej bezpośrednio z bankiem i złożyła oświadczenie o poddaniu się egzekucji, a bank przed śmiercią tej osoby nie wystawił przeciwko bankowego tytułu egzekucyjnego?
2. Jeżeli tak, czy bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, o którym mowa w art. 1 może być nadana sądowa klauzula wykonalności?”.
Czym jest bankowy tytuł egzekucyjny
Bankowy tytuł egzekucyjny („BTE”) jest tytułem egzekucyjnym wystawianym przez banki. BTE – zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności – jest podstawą wniosku o wszczęcie egzekucji przez komornika. W ten sposób banki mogą uniknąć uprzedniego wytaczania powództwa zarówno przeciwko klientowi banku jak i jego spadkobiercom.
Zgodnie z art. 97 ust. 1 Prawa bankowego, BTE może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności, jedynie po spełnieniu wszystkich następujących warunków:
1.Egzekucja, o której mowa powyżej, może być prowadzona wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej
z czynności bankowej.
Dla przykładu, osobą, która bezpośrednio z bankiem dokonuje czynności bankowej jest Jan K., który w dniu 23 maja 2010 r. podpisał z bankiem X S.A. z siedzibą w Warszawie umowę kredytu bankowego, na podstawie której bank ten wydał Janowi K. kwotę 1.000.000 złotych na zakup lokalu mieszkalnego.
2.Osoba, przeciwko której jest prowadzona egzekucja, złożyła pisemne oświadczenie
o poddaniu się egzekucji.
3.Roszczenie objęte BTE wynika bezpośrednio z powyższej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia.
W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż: „Wyciągi z ksiąg banków oraz inne dokumenty wymienione w art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. – Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 1992 r. Nr 72 Poz. 359 ze zm.) mogą mieć moc tytułów wykonawczych, jeżeli określone w nich zobowiązania wynikają z działań wiążących się bezpośrednio i wyłącznie z wykonywaniem podstawowej czynności banku (typowych dla danej czynności). Roszczenia dotyczące zobowiązań, których związek z wykonywaniem czynności bankowych nie jest bezpośredni i wyłączny, mogą być dochodzone
i egzekwowane na zasadach ogólnych” (Wyrok SN z dnia 15 lutego 1995 r., sygnatura akt II CRN 165/94).
Dla przykładu, roszczeniem wynikającym w sposób bezpośredni i naturalny z umowy o kredytu bankowy jest roszczenie banku przeciwko kredytobiorcy (Jan K. w powyższym przykładzie) o spłatę zaległych rat kredytu.
Konkluzja
W związku z powyższym należy mieć na uwadze, iż spadkobierca osoby, która dokonała
z bankiem czynności bankowej, w razie przyjęcia spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. proste przyjęcie spadku) lub w razie przyjęcia spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe (tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza) oraz w razie niezłożenia w odpowiednim terminie jakiegokolwiek oświadczenia co do spadku, wstępuje w prawa i obowiązki zmarłego wynikające z czynności bankowej. W takiej sytuacji – zgodnie z przytoczoną uchwałą SN z dnia 7 maja 2010 r. – bank będzie uprawniony do wystawienia BTE przeciwko spadkobiercom dłużnika i – w rezultacie – dochodzenia od nich zaległych zobowiązań.
Autor: Łukasz Obzejta, prawnik w Kancelarii STOPCZYK & MIKULSKI